آرشیو دوشنبه ۲۸ آبان ۱۳۸۶، شماره ۳۷۹۰
فرهنگ و اندیشه
۱۰
کتاب اندیشه

واره درآمدی به مردم شناسی و جامعه شناسی تعاون

دکتر مرتضی فرهادی

به اعتبار مهم ترین موازینی که جامعه شناسان برای گروه برشمرده اند، «واره» را می توان گروهی متشکل، با هدف مشخص، روابط مستقیم و چهره به چهره و برخوردار از ارزش ها و هنجارهای گروهی و نظم فراوان دانست. همچنین گروه را جمع متشکل از افرادی می دانند که عمل و اقدام مشترکشان، مظهر یک میل راهنمایی شده است و یک گروه اجتماعی باید قادر به انجام یک اقدام مداوم باشد و این اقدام باید به طور آگاه و ناخودآگاه متوجه یک هدف مشترک شود.

بنابر چنین تعریفی از گروه، «واره» نوعی سازمان غیررسمی تعاونی سنتی غالبا «زنانه» و بسیار کهن با محور اصلی «همیاری»، از نوع «تجمیعی» (همگرا) است.

زنان روستایی و عشایری و حتی شهری ما تا نیم قرن پیش، در روستاها و عشایر و شهرهای کوچک و حتی حومه تهران، هر کدام «واره» را در زمان و مکان خود کم وبیش می شناختند. اما برای جامعه روشنفکر و دانشمند و پژوهشگران ما ناشناخته یا بسیار کم شناخته است.

از نظر کارکرد گرایان، یک پدیده اجتماعی هنگامی به درستی شناخته می شود که ارتباط آن با سایر پدیده های فرهنگی به درستی شناخته شده باشد. این موضوع واره را با بسیاری از مسائل مهم جامعه پیوند داده است و لذا می تواند مورد توجه حوزه های مختلف مردم شناسی، همچون مردم شناسی دینی، مردم شناسی خانواده، مردم شناسی زبان، مردم شناسی دانش ها و فناوری ها و بویژه مردم شناسی اقتصادی و دیگر رشته های علوم اجتماعی قرار گیرد.

پژوهش حاضر که به همت و پشتوانه سه دهه تلاش دکتر مرتضی فرهادی سامان یافته است یکی از وسیع ترین و پرکارترین پژوهش های میدانی در زمینه کشف و تبیین یک نوع همکاری و تعاون در بین زنان ایرانی محسوب می شود. این اثر برای نخستین بار در سال 80 منتشر و در سال 81 به عنوان کتاب برگزیده بیستمین دوره کتاب سال در زمینه علوم اجتماعی انتخاب شد.