آرشیو دو‌شنبه ۲۶ مهر ۱۳۸۹، شماره ۱۰۸۹
شهر آجر سیمان
۱۴

تجربه های ایرانی در طراحی و ساخت میدان

از سبزه میدان تا سر پل تجریش

علی رنجی پور

حسین سلطان زاده در کتاب «فضاهای شهری در بافت های تاریخی ایران» در تعریف میدان نوشته: «فضاهای باز وسیعی که دارای محدوده ای محصور یا کمابیش معین بودند و در کنار راه ها یا در محل تقاطع آنها قرار داشتند و دارای کارکردی ارتباطی، اجتماعی، تجاری، ورزشی، نظامی یا ترکیبی از دو یا چند کارکرد مزبور بودند، میدان نامیده می شدند.» او سپس میدان های کوچک و میدانچه را هم تعریف کرده و بعد با ذکر مثال هایی کامل از میدان های تاریخی ایران در هر زمینه به تعریف جزیی و کاربردی از این فضاهای عمدتا دایره ای و بیضوی و در مواردی مستطیلی شهری پرداخته. ورق زدن این کتاب احساس خوشایندی به آدم می دهد چراکه در هر زمینه مثال جامع و کاملی از میدان در بافت های تاریخی در شهرهای ایران وجود دارد. نمونه کاملش نقش جهان اصفهان که خود حکایت از ذوق معماری ایرانی در ساخت فضاهای شهری دارد، تا آنجا که در جست و جو برای یافتن میدان های معروف جهان، نام نقش جهان جلوه ای خاص در میان میدان های برتر دنیا دارد و نام و آوازه میدان سازی ایرانی را جهانی می کند. مفهوم میدان، به عنوان آنچه امروز می شناسیم، کمی با این تصور تاریخی و غرورانگیز فاصله دارد. ما امروز میدان ها را به هویت شان در شهر می شناسیم و با آنها در حد کارکردشان مواجه می شویم. بعضی را معابری منحنی برای عبور کردن، بعضی را مراکزی برای خرید، بعضی را محلی برای تجمع و برخی را نوستالژیک و... می بینیم و با آنها از مناظر هویتی شان وارد دیالوگ و گفت وگو می شویم؛ از این منظر مرور بعضی از میدان های مهم تهران که قاعدتا باید محل سرازیر شدن و اجتماع مردم برای یک مفهوم خاص باشند، خالی از لطف نیست، تا ببینیم تجربه معماری مدرن ایرانی در میدان سازی در تهران به کجا رفته.