آرشیو پنجشنبه ۲۱ بهمن ۱۳۸۹، شماره ۲۲۹۴
تاریخ و اقتصاد
۳۱
دولت های پس از مشروطه

دولت های 31 و 32 و 33

سه دولت تا آمدن رضاخان

دکتر محمد مصدق

مجلس به ریاست وزرایی قوام السلطنه رای مثبت داد و شاه نیز روز 21 خردادماه فرمان انتصاب او را صادر کرد. قوام السلطنه برنامه قبلی خود را ارائه کرد و افراد زیر را به عنوان کابینه معرفی کرد.

1- احمد قوام السلطنه، رییس وزیران و وزیر امور خارجه

2- رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ

3- میرزا حسنخان محتشم السلطنه، وزیر معارف

4- میرزا خلیل خان فهیم الملک، وزیر مالیه

5- عبدالحسین خان وحیدالملک، وزیر پست و تلگراف

6- اسدالله مشارالسلطنه، وزیر عدلیه

7- میرزا ابراهیم خان عمیدالسلطنه، وزیر فواید عامه

8- علی منصورالملک، کفیل وزارت خارجه

در این کابینه نیز اختلاف دولت با وزیر جنگ ادامه پیدا کرد. قوام السلطنه برای تجدید آزادی مطبوعات قانون مطبوعات را در دولت تصویب کرد و در اول تیر 1301 مواد قانونی آن را اعلام کرد. مساله نفت شمال که مسکوت مانده بود به جریان افتاد. سلیمان میرزا وزیر پست و تلگراف را استیضاح کرد و قوام السلطنه خود از وزیر دفاع کرد. دولت رای اعتماد ضعیفی گرفت و متزلزل شد. احمدشاه 8 آذرماه 1301 از سفر اروپا برگشت. روز 7 بهمن همان سال مستوفی الممالک دوباره نخست وزیر شد. اعضای دولت او عبارت بودند از:

1- میرزاحسن خان مستوفی الممالک، رییس وزیران و وزیر داخله

2- حسنعلی خان نصرالملک، وزیر مالیه

3- مرتضی خان ممتازالملک، وزیر عدلیه

4- محمدعلی خان ذکاءالملک، وزیر خارجه

5- میرزا حسن خان محتشم السلطنه، وزیر معارف

6- رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ.

کابینه سی ودوم در 27 اسفندماه تغییر اساسی کرد. مجادله در درون دولت ادامه داشت و تظاهرات ضددولتی نمود پیدا می کرد. دولت توسط مجلس استیضاح شد و ملیون طرفدار دولت خواستار فعالیت بودند که انجام نشد.

کابینه سی وسوم

پس از سقوط کابینه مستوفی، میرزاحسن خان مشیرالدوله برای چندمین بار پس از انقلاب مشروطه مامور تشکیل دولت شد و اعضای زیر را معرفی کرد:

1- میرزاحسین خان مشیرالدوله، رییس الوزرا و وزیر داخله

2- دکتر محمدمصدق، وزیر امور خارجه

3- میرزا ابراهیم خان حکیم الملک، وزیر عدلیه

4- محمدعلیخان ذکاءالملک، وزیر مالیه

5- دکتر میرزاحسن خان حکیم الدوله، وزیر معارف

6- رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ

7- احمدخان اعتلاءالسلطنه، کفیل وزارت داخله

8- میرزاحسن خان عدل الملک، کفیل وزارت فواید عامه

9- مصطفی قلی خان فهیم الدوله، وزیر پست و تلگراف.

در این دوره، مجلس چهارم دوره اش تمام شد و مجلس پنجم با اعضایی که بعدها پایه گذار دولت رضاخان شدند، تشکیل شد. تحریکات رضاخان ادامه داشت و مشیرالدوله نیز بار دیگر استعفا داد.