جهانیان در تعامل با تعزیه دو گونه قرائت و تاویل داشته اند. نخست مردم عادی کشورهای خارجی بوده اند که با دیدن تعزیه در بسیاری از موارد دچار تاثری عمیق شده اند و حتی اشک های آنها جاری شده است. این امر ناشی از ارتباط با بخشی از ضمیر ناخودآگاه انسانی است. ارتباط با بخشی از ذهنیت و روان آدمی که شاید شیخ سعدی در شعر مشهور خود «تن آدمی شریف است به جان آدمیت» به آن اشاره کرده است. اما تعامل دوم از جانب نخبگان جوامع غربی، استادان دانشگاه یا پژوهشگران برجسته آنان بوده است. آنها از دو بعد محتوایی و بیانی به هنر تعزیه نگاه کرده اند و اغلب از این هنر به عنوان یکی از بی بدیل ترین آثار هنری بشری یاد کرده اند.