روزنامه شرق91/1/21: بازيابي گذشته

magiran.com > روزنامه شرق > فهرست مطالب شماره

شماره جديد اين نشريه

راهنمای موضوعی نشريات

اين نشريه در گروه(های) زير قرار گرفته است:


	?????

magiran.com > روزنامه شرق > شماره 1499 21/1/91 > صفحه 14 (كتاب) > متن

بازيابي گذشته

نويسنده: كامران فاني

برخي كتاب ها در همان نظر اول شما را شگفت زده مي كند. غافلگير مي شويد و باور نمي كنيد كه چنين كتاب هايي را هم مي توان نوشت، آن هم اين بار به قلم يك محقق نسبتا جوان ايراني.
    در حوزه تحقيقات و مطالعات ايران باستان تاكنون هزاران كتاب و رساله و مقاله نوشته شده كه اكثر قريب به اتفاق آنها به قلم محققان و مورخان غربي بوده است و نقش ايرانيان در اين زمينه متاسفانه بسيار ناچيز و كمرنگ بوده است. يكي از دلايل آن (شايد عمده ترين دليل) ناتواني در استفاده از منابع مختلف به زبان اصلي است. با رجوع به منابع دست دوم و سوم و استفاده از ترجمه هاي ديگران از آن منابع نمي توان انتظار داشت محققي كتابي واقعا جدي و اصيل بنويسد و اثر او از حد يك كتاب عمومي و كلي گو فراتر برود. در واقع نخستين چيزي كه در كتاب «ايدئولوژي سياسي اشكانيان و ساسانيان» جلب نظر مي كند، تبحر و تسلط نويسنده بر زبان هاي باستاني و كثرت اين زبان هاست كه به راستي اعجاب انگيز است. در اين كتاب از نزديك به 20 زبان استفاده شده كه مولف مستقيما خود به آنها رجوع كرده و با اجتهاد تمام آنها را به زبان انگليسي ترجمه كرده و متن و ترجمه را كنار هم آورده است.
    برخي از اين زبان ها عبارتند از: اوستا، فارسي باستان، پهلوي، باختري، سغدي، يوناني، لاتين، بابلي و اكدي، ارمني و فارسي و عربي. البته زبان هاي جديد اروپايي از جمله آلماني و فرانسه و انگليسي و روسي و ايتاليايي كه جاي خود دارد و هيچ ايران شناسي امروزه بي نياز از مراجعه به آنها نيست.
    بيش از دوهزار پانويس از ذيل صفحات و بيش از هزار كتاب و مقاله كه مشخصات آنها در كتاب شناسي آخر كتاب آمده، نشان از كثرت تحقيق و تتبع و پيگيري و كوشايي نويسنده مي دهد. جدول هاي متعددي كه مولف تهيه كرده، از جمله جدول اسناد و مدارك مربوط به شاهان اشكاني كه در 60 صفحه در پيوست كتاب آمده، بي نظير است.
    همين چند ويژگي كه به اختصار از آنها ياد كردم نشان مي دهد كه ما با يك اثر كاملاممتاز و يگانه روبه روييم؛ اثري كه رحيم شايگان را در صف اول ايران شناسان طراز اول همچون نولدكه و بارتولومه و اشپيگل و كريستن سن قرار مي دهد.
    موضوع كتاب «ايدئولوژي اشكانيان و ساسانيان» يا با ترجمه دقيق تر «اشكانيان و ساسانيان: ايدئولوژي سياسي در ايران پسا – يوناني مآبي و عهد متاخر باستان» در عين اهميت بسيار آن به ظاهر ساده مي نمايد و بنده هم در اين مختصر آن را ساده تر بيان مي كنم.
    آيا ساسانيان از گذشته تاريخي ايران باخبر بودند، آيا دوران هخامنشي را مي شناختند و درصدد احياي شكوه و جلال امپراتوري هخامنشي بودند؟ پاسخ مثبت به اين سوال نوعي ايدئولوژي سياسي براي ساسانيان قايل مي شود كه هدفش علاوه بر بازگرداندن عظمت گذشته به ايران، توجيه جنگ هاي ايران عليه روميان است. همان گونه كه در عصر هخامنشي اين ايران بود كه به يونان حمله كرد و غرب را در حالت تدافعي قرار دارد ساسانيان هم با تقليد از هخامنشيان به قلمرو روميان كه اينك جانشين يونان شده بودند، حمله برد و درصدد نابودي آنها بود. در مقابل، عده اي برآنند كه ساسانيان به هيچ روي اطلاعاتي از دوره هخامنشي نداشتند تا به آنها تشبه و اقتدار كنند و ايدئولوژي سياسي براي خود بسازند.
    بربستن چنين ايدئولوژي به ساسانيان در واقع كار مورخان رومي و يوناني بود كه با الگو گرفتن از گذشته يونان، رابطه خود را با ايران توجيه مي كردند.در دوره اشكاني كه عموما روم به ايران حمله مي برد، روميان خود را در هيات اسكندر مي ديدند و تشبه يا اقتدا به اسكندر مي كردند (imitatio Alecandri) و در دوره ساسانيان كه روم در حالت ضعف و انحطاط بود، روميان خود را در هيات يونان و آتن مي ديدند. (imitatio Helladis) كه مورد هجوم داريوش و خشايار و در حالت دفاعي بود.
    دكتر شايگان در كتاب حجيم 600صفحه اي خود همين مساله را مورد تحقيق قرار داده است. در واقع كتاب او به يك معنا درباره ايدئولوژي سياسي ساسانيان نيست، درباره اين است كه اين ايدئولوژي سياسي روميان بوده است. در اينكه ايدئولوژي سياسي ساسانيان واقعا چه بوده بايد منتظر كتاب هاي بعدي او درباره ساسانيان بمانيم. كتاب فعلي در واقع مدخلي است بر تاريخ مفصل و چندجلدي ساسانيان او كه اميدواريم هرچه زودتر منتشر شود.
    بازيابي گذشته

□

روزنامه شرق، شماره 1499 به تاريخ 21/1/91، صفحه 14 (كتاب)

لينک کوتاه به اين مطلب:

دفعات مطالعه اين مطلب: 182 بار

آثار ديگري از "كامران فاني"

عرفان استتيك كامران فاني، شرق 13/10/96 مشاهده متن

هنر فراسوي زمان كامران فاني*، اعتماد 13/10/96 مشاهده متن

توصيه اي به صالحي اميري نشر را نجات دهيد كامران فاني*، ايران 10/8/95 مشاهده متن

مروج گياه شناسي نوين / نگاهي تازه به «حسين گل گلاب» در يكصد و بيستمين سال تولدش كامران فاني، ايران 29/5/94 مشاهده متن

لبخندي كه برلب مردم نشست كامران فاني*، ايران 24/4/94 مشاهده متن