ریشه های تاریخی قومی و نژادی نزدیک با یکدیگر، داشتن مرزهای مشترک گاه گسترده و گاه کوچک شده با یکدیگر، اشتراکات فرهنگی و همچنین مسائل سیاسی و جغرافیایی بین دو کشور ایران و روسیه سبب شده روابط بین این دو در عین نزدیکی با نواسانات خیلی زیادی مواجه شود. گاهی ایران تا مرز روسیه تزاری را از آن خود کرده بود، و گاهی هر آنچه را داشت با امضای قراردادهای ننگینی چون گنجه و ترکمنچای به همسایه خود واگذار کرد. گاه جنگ راه حل بود و گاه آشتی و روابط دیپلماتیک بسیار نزدیک بین دو کشور حسرت را بر دل کشورهای رقیب می نشاند. با وجود این حجم وسیعی از نوسانات دیپلماتیک بین این دو همسایه، عاملی وجود دارد که فراتر از