کشته شدن بیش از 400 نفر از هم وطنان ما و رقمی بیش از 4هزار نفر در فاجعه منا، صرفا یک «مصیبت» متعارف و ناگزیر به حساب نمی آید. هرچند می توان این استدلال را مطرح کرد که مراسم حج با گردهم آوردن بیش از سه تا چهار میلیون نفر از سراسر جهان، موقعیت های خاصی را ایجاد می کند که شاید هیچ دولتی نتواند از برخی اتفاقات در آن جلوگیری کند، اما واقعیت آن است که درآمدهای میلیاردی حاصل از این مراسم برای کشور عربستان سعودی باید بیش و پیش از هرچیز صرف امن کردن و یافتن راه های اساسی برای جلوگیری از تلفات شود. این تلفات در تراکم های بزرگ جمعیتی و به خصوص در مناسک خاص، احتمال وقوع دارد اما امکان مدیریت آنها نیز وجود