دموکراسی در دنیای مدرن به نظر من با این حرف ولتر آغاز شد که وقتی کتاب ژان ژاک روسو را خواند، گفت: «با اینکه با تفکر تو مخالفم، ولی حاضرم جانم را بدهم تا این تفکر تو نشر و گسترش پیدا کند». این پایه دموکراسی شد؛ یعنی تحمل تفکر غیر؛ جلوی تفکر غیر را نگرفتن و حتی ترویج آن را تاییدکردن. این تفکر چندان در جامعه ما شکل نگرفت؛ ازجمله در اپوزیسیون قبل از انقلاب، جریان چپ که مطلقا می گفت: «آگاهی و شناخت من رونوشت راستین واقعیت است»؛ یعنی من رونوشت راستین واقعیت را پیدا کرده ام و بقیه تفکرها رونوشت کج وکوله ای از واقعیت هستند که دشمن خلق هستند و بنابراین باید سرکوب شوند. تفکر ملی ما هم نمی پذیرفت. هیچ کدام از این تفکرهای گوناگون که ما در تاریخ معاصر خود داشته ایم، تفکر غیر را نمی پذیرفتند. این باید آرام آرام در جامعه ما جابیفتد.