و کان فی وصیته (صلی الله علیه و آله) لعلی (علیه السلام): و علیک برفع یدیک فی صلاتک و تقلبهما، و علیک بالسوال عند کل وضوء.[1]

در وصیت پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع) آمده است: بر تو باد که در نماز دستهایت را بلند کنی و بعد پایین بیاوری و بر تو باد که در تمام مدت وضو نیز دعا کنی و از خدا مسئلت بجویی.

از جمله وصایای نبی مکرم(ص) به امیرالمومنین(ع) این است که: در نماز، دستت را بلند نموده و دعا کن! یعنی این قنوتی که در نماز جزو مستحبات است، این را حضرت توصیه می کنند که انجام بگیرد؛ به سبب اینکه این کار، توجه انسان را در نماز تضمین می کند. از حالت یک عمل عادی معمولی ای که انسان به حسب عادت انجام می دهد، قنوت، نماز را از این حالت می تواند خارج کند، که در وسط نماز، انسان توجه می کند به خدای متعال، در قنوت یا تحمید و تسبیح و تهلیل است، یا دعا و طلب حاجت است. عبارت «تقلبهما»، ظاهرا ناظر به این است که در حال قنوت، انسان وقتی دستش را تکان می دهد، بالا می برد، پایین می آورد، این، دعا را در نماز تقویت و تاکید می کند. این جمله اهمیت دعا را نشان می دهد.

وضو هم مقدمۀ نماز است، نماز ذکر خالص است، ذکر بدون شائبۀ هیچ چیز دیگری، اول تا آخر نماز ذکر است. وضو را هم داخل در همین گسترۀ ذکر الهی قرار بدهید! با غفلت وضو نگیرید! در حال وضو هم از خدای متعال سوال بکنید! یعنی دعا بخوانید! با خدای متعال حرف بزنید! تلاوت قرآن بکنید! بدیهی است مهم ترین و کارآمدترین توصیه ها، در این کلام شریف و نورانی وجود دارد. همۀ اینها انسان را به خدا متوجه می کند: اللهم ارزقنی ذکرک و شکرک و الانابه و الرغبه إلیک، این حالت انابه و رغبت و توجه به خدا، روح عمل در زندگی انسان است که انسان، قلبش با خدای متعال مرتبط باشد، متذکر خدای متعال باشد، از خدای متعال بخواهد، به خدای متعال پناه ببرد، از خدای متعال کمک بخواهد.

این تعبیرات گوناگونی که در دعاهای مختلف هست، این دعاها هم واقعا جزو نعم بزرگ الهی در حق ما است، گمان نمی کنم در هیچ مذهبی، در هیچ نحله ای از نحله های الهی این همه دعا وجود داشته باشد که در شیعه وجود دارد، دعاهای ماثوری که از ائمه رسیده، این صحیفۀ سجادیه، دعاهای گوناگون دیگر از ائمه، به مناسبت های مختلف، بدون مناسبت، اینها نعمت های بزرگی است که خالص ذکر الهی را به انسان تعلیم می دهد.

__________________

[1] - الشافی، ص 829

* شرح حدیث در ابتدای درس خارج، 20/1/92 به نقل از مشرق