آرشیو سه‌شنبه ۱۰ بهمن ۱۳۹۶، شماره ۴۲۵۵
تاریخ و اقتصاد
۳۰

سناریویی که فقط شاه پسندید!

حسنعلی مهران (از مدیران بانک مرکزی در دوره پهلوی دوم) می گوید: «آنچه من از کنفرانس رامسر به یاد می آورم این است که سناریوهای مختلفی در حضور شاه مطرح شد که در صورت اتخاذ هر سیاست، کشور به کدام سو می رود. مثلا کارشناسان سازمان برنامه سه سناریو در حضور شاه مطرح کردند. آنها دو سناریو را مناسب می دانستند و سناریوی سومی را هم مطرح کردند و تاکید داشتند که اجرای آن، تبعات زیادی خواهد داشت. به طور مشخص تاکید کارشناسان این بود که بهتر است سناریوی سوم اجرایی نشود. اما درست همان سناریوی سوم انتخاب شد. عملا همان سناریویی انتخاب شد که کارشناسان سازمان برنامه آن را به صلاح کشور نمی دانستند.»

نتایج سیاست های غلط خیلی زود خود را نشان دادند. نرخ تورم در سال 1352 دورقمی شد و در سال 1356 به بالای 24 درصد رسید. اما شاه بازهم مسیری خلاف نظر اقتصاددانان در پیش گرفت. اقتصاددانان مشکل اصلی تورم را نقدینگی ناشی از درآمدهای نفتی می دانستند؛ اما دولت به سیاست های کنترل قیمت روی آورد. به این ترتیب، برای کنترل تورم، از یکسو، واردات ارزان با نرخ ارز پایین را مورد تشویق قرار داد و از سوی دیگر، دست به دامن سیاست کنترل قیمت و مبارزه با گران فروشی شد. به این ترتیب، آثار بیماری هلندی یکی پس از دیگری خود را نمایان می کرد. رشد اقتصادی به نصف برنامه رسید و بهره وری به شدت پایین تر از پیش بینی ها شد. از طرف دیگر، مردمی که در دوران اوج درآمدهای نفتی امکانات زیادی نظیر لوازم برقی خانگی را به دست آورده بودند، از شرایط جدید ناراضی بودند. افزایش شهرنشینی و به تبع آن حاشیه نشینی نیز در این دوران اتفاق افتاد. به گونه ای که دیگر هیچ اثری از اقتصاد موفق دهه 40 نبود و اقتصاد روزبه روز در ورطه این استبداد رای شاه غرق می شد.

- به نقل از یک مقاله، نوشته دکتر علی هرمزی