به جرات می توان حسن انوشه را کسی دانست که سند ماندگار ایران فرهنگی را در کلیات ارائه و در جزئیات ترسیم و تصویر کرد تا پدیدآورنده مستند ایران فرهنگی باشد به نوعی که تاکنون نداشته ایم اما تاسفبار است که بگوییم این کتاب (دانشنامه زبان فارسی) در ایران فرهنگی شناخته شده تر از ایران جغرافیایی است به نحوی که در دانشگاه های کشورهای منطقه بسیار مورد توجه و مراجعه است.

احمد مسجدجامعی

مهربان است و دوست داشتنی؛ اصلا خنده هایش بی نظیر است. وقتی خاطره ای را تعریف می کند، تو را به کنه آن می برد. افزون بر این، در نقل روایات تاریخی، کم و کاست نمی گذارد. با این حال، هیچ اهل سر و صدا نیست و در نهایت فروتنی، در حال خدمت به فرهنگ ایران است. نخستین کتابش را در سال 1352، درست یک سال پیش از آنکه به 30 سالگی برسد، در موسسه انتشارات امیرکبیر و با عنوان «تاریخ غزنویان» نوشته کلیفورد ادموند بازورث به طبع رساند.

اما بی شک مهم ترین محصول زندگی اش که البته هنوز هم جریان است و گویی پایانی بر آن متصور نیست، «دانشنامه ادب فارسی» است؛ مجموعه ای که به سرویراستاری و تحت نظارت او از نخستین سال های دهه 70 آغاز شد و اکنون 9 مجلد آن انتشار یافته و به حوزه نفوذ زبان فارسی در آسیای میانه، افغانستان، شبه قاره هند، قفقاز، آناتولی و بالکان، جهان عرب اختصاص یافته و اکنون بر داخل مرزهای سیاسی ایران امروز متمرکز است که خود آن، چند جلد را شامل می شود. همچنین فرهنگنامه زبان و ادب فارسی - که شامل اصطلاحات و مضامین و موضوع های متداول در ادب فارسی است - نیز یکی از مجلدات این مجموعه است.

او که زاده بابل و دانش آموخته ادبیات فارسی دانشگاه تهران است، در دهه 60 از پایه گذاران دایره المعارف تشیع بود، ترجمه بخش هایی از تاریخ ایران کمبریج، «ایران و تمدن ایرانی» اثر کلمان هوار، «ایران در سپیده دم تاریخ» نوشته جورج گلن کمرون و «تاریخ سیستان: از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان» تالیف کلیفورد ادموند بازورث را هم در کارنامه دارد.

«حسن انوشه» که ادبیات معاصر فارسی را هم خوب می شناسد، دلسوخته زبان فارسی است اما هیچ نگران کمرنگ شدنش نیست اما معتقد است باید برایش هزینه کرد؛ باری، او نیز بر همین سیاق گام برداشته و زندگی اش را مصروف «زبان فارسی» و البته «ایران فرهنگی» کرده و از پای ننشسته است.