مورخان از روز 16 اردیبهشت به عنوان آغازگاه ساخت رصدخانه مراغه یاد کرده اند. این رصد خانه که در دوران وزارت خواجه نصیر طوسی ساخته شده از مهم ترین دستاوردهای علمی قرن هفتم محسوب می شود. در این رصد خانه کتابخانه ای شامل 400 هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی فراهم شده است. این رصد خانه در اثر زلزله ویران شده است. پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه 1350 خورشیدی به کاوش در محوطه رصدخانه مراغه پرداختند و قسمت های مختلف آن را شناسایی کردند. ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه ای ساخته شده بود.

درباره علت تاسیس رصدخانه مراغه سخنان و نظریات گوناگونی در تاریخ نقل شده است. رشیدالدین فضل الله همدانی می نویسد: «...مکنوقا آن از پادشاهان مغول به کمال عقل و کیاست و ذکای ذهن، امتیازی تمام داشت تا غایتی که بعضی اشکال اقلیدس را حل کرده بود. رای عالی و همت بلند او اقتضای آن کرد که رصدی در عهد همایون او بنا کنند...»

یکی از واحدهای علمی رصدخانه، کارگاه بزرگ ریخته گری آلات و ابزارهای رصدی و نجومی بود که در غرب برج رصدخانه قرار داشته است. ازآنجاکه خواجه طوسی هر مسوولیتی را به فراخور استعداد و توانایی های علمی هر شخصی به او واگذار می کرد، مسوولیت طراحی و ساختن ابزار و آلات نجومی را به ریاضی دان، اخترشناس و مهندس نامدار مسلمان «مویدالدین محمد بن برمک عرضی دمشقی» واگذار کرد. فرزند دانشمند وی هم به نام «شمس الدین عرضی» در امر ساختن آلات رصد، کمک کار و دستیار پدر بود.

مویدالدین عرضی در همان ایام، رساله ای نفیس در شرح آلات رصدی مراغه نوشت که خوشبختانه هنوز باقی مانده و نسخه ای از آن در کتابخانه دانشگاه تهران و همچنین مدرسه سپهسالار تهران نگهداری می ‎شود. عرضی در این رساله با نگرشی محققانه به تمامی جنبه های این ابزارها و دقت اندازه گیری و همچنین جنس قسمت های مختلف آنها اشاره کرده است. در مجموع، این اثر علمی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. از مطالب رساله معلوم می شود که مویدالدین خود برخی از دستگاه ها را طراحی کرده و ساخته است. او نوشته: «و از دستگاه های قدیمی آنچه که بیشتر از همه کاربرد داشت، ذکر کردیم و آنچه که ایجاد شک نمود نیز حذف کردیم و بر آن، دستگاه هایی که خود آن را ساختیم افزودیم.... »