1- بدیهی است که هدف اصلی ترامپ و دولت آمریکا از بازی های برجامی، بی ثبات سازی اقتصاد ایران و نگه داشتن کشور در وضعیت بلاتکلیف است. جوسازی های اخیر اسرائیل در ایجاد فضای جنگ نیز در همین راستا ارزیابی می شود. 2- از طرفی مقامات کشورمان هم به درستی بیان کرده اند که اروپا هزینه حفظ آمریکا در برجام را می خواهد از جیب ایران پرداخت کند.

در واقع کلید حل مساله در همین جاست، اگر یکی از طرف های غربی، بدعهدی کرده است، هزینه حفظ توافق را نیز باید غربی ها بپردازند.

3- از سویی سازوکار حل اختلاف در برجام به شکل موذیانه ای به ضرر ایران است و حتی خطر بالقوه بازگشت اتوماتیک تحریم های سازمان ملل را در خود مستتر دارد. علاوه بر این شکایت بردن به طرفی که خود مجرم و ناقض عهد است نیز منطقی به نظر نمی رسد.

4- در سوی دیگر اسرائیل، عربستان و برخی اعراب منطقه، آرزوی حذف و نقض برجام از سوی ایران را دارند و غایت آرزویشان هم بازگشت تحریم های سازمان ملل و تضعیف ایران از طریق تحریم، جنگ و تفرقه است.

5- واقعیت این است که عملا در سال های گذشته، حضور آمریکا در برجام منافع خاصی برای ایران نداشته است. یکی از معدود منافع مستقیم حضور آمریکا، فروش هواپیماهای بوئینگ بود که نهایتا نیز محقق نشد. منافع غیرمستقیم هم منوط به عدم کارشکنی آمریکا در همکاری سایر طرف ها بود که آن نیز محقق نشد و آمریکا از هیچ گونه کارشکنی مضایقه نکرد. آن گونه که در رسانه ها عنوان شده است این کشور با حدود 150 بانک بزرگ در دنیا مذاکره داشته و آنها را از همکاری با ایران بر حذر داشته است.

6- با این حال به نظر می رسد یک فرصت تاریخی برای ایران برای امتیازگیری از طرف مقابل فراهم شده است. ایران می تواند در یک برجام بدون آمریکا حضور داشته باشد. اتفاقا روال رویدادها نیز به نفع ایران بوده است. اروپایی ها ناز ترامپ را کشیده اند؛ ولی او زیر تعهد زده است. پس اکنون باید طرف دیگر یعنی ایران را به ماندن در توافق تشویق کنند.

7- کارشکنی های عمده آمریکا در بهره برداری ایران از منافع اقتصادی برجام شامل این موارد بوده است: ترساندن سرمایه گذاران و عاملان اقتصادی از همکاری با ایران، اعمال جریمه های سنگین بر بانک ها و شرکت ها، قطع دسترسی ایران به شبکه دلار و ایجاد اجبار برای اخذ مجوز اوفک.

8- اگر طرف اروپایی می خواهد ایران را در برجام نگه دارد، باید برای هریک از موانع فوق راهکارهای واقعی و اجرایی ارائه دهد. در سال های گذشته اروپایی ها به نوعی از خود سلب مسوولیت می کردند، اما با بدعهدی هم پیمان اصلی شان، حال باید خود هزینه ها را بپردازند. برخی راهکارها که به صورت فی البداهه به ذهن می رسد شامل این موارد است:

- بانک مرکزی اروپا (ECB) یا هر نهاد قدرتمند دیگری در این قاره، صندوق جبران خسارت برای شرکت ها و بانک های اروپایی و حتی غیراروپایی تاسیس کند که از بابت همکاری قانونی با ایران، از سوی آمریکا جریمه می شوند. به این ترتیب هر جریمه ای که از سوی آمریکا بر شرکت ها و بانک ها اعمال شود، از سوی این صندوق پرداخت خواهد شد. کارکرد چنین صندوقی می تواند مشابه آژانس های اعتبار صادراتی (ECAs) باشد.

- بانک سرمایه گذاری اروپا (EIB)، به عنوان بزرگ ترین نهاد قرض دهنده در دنیا، راسا روابط بانکی کارگزاری با طرف های ایرانی را راهبری کند. پیش تر هلگا اشمید، نظر مساعد کمیسیون اروپا برای فعالیت این بانک در ایران را تایید کرده بود. سهامداران این بانک بزرگ، کشورهای اروپایی هستند و چهار کشور آلمان، فرانسه، انگلیس و ایتالیا عمده ترین سهامداران آن هستند. اتفاقا همین ایتالیا گزینه مناسبی برای جایگزینی آمریکا در 1+5 است!

- بانک EIB برای ایجاد اطمینان بخشی به سرمایه گذاران و شرکت های بین المللی نسبت به تامین مالی پروژه های عظیم زیرساختی در ایران اقدام کند. علاوه بر این نهادهای توسعه ای قاره از قبیل DEG آلمان، IFU دانمارک، CDC انگلیس و... در سرمایه گذاری های توسعه ای در ایران پیشقدم شوند.

9- قطعا راه حل های متعددی ازسوی طرف های خلاق اروپایی و ایرانی می توان به این فهرست اضافه کرد. به این ترتیب اروپا حسن نیت عملی خود را اثبات خواهد کرد و ایران نیز واقعا به حضور آمریکا در برجام نیازی نخواهد داشت؛ همان طور که تاکنون بی نیاز از آن بود. این شرایط یک بازی برد-برد برای اروپایی ها خواهد بود و می تواند در برابر اعراب، ایران را به شریک استراتژیک اروپا در منطقه تبدیل کند.

10- به طور بالقوه، غیبت آمریکا خللی در توافق ایجاد نمی کند و شرایط فعلی با دوران پیش از برجام قابل مقایسه نیست: در آن دوران ایران تحت تحریم های سازمان ملل قرار داشت و طبیعتا مذاکره بدون آمریکا به سرانجام نمی رسید. ضمن اینکه آمریکا بدعهدی خود را به رخ جهانیان نکشیده بود. اما اکنون ثابت کرد که وقتی به توافق قبلی متعهد نمانده است به هیچ تعهد دیگری نیز متعهد نخواهد ماند.

11- به این ترتیب، ایران بدون اینکه امتیاز جدیدی بدهد، در واقع به رفع باگ های برجام پرداخته است و دشمنان منطقه ای ایران نیز باید حسرت تحریم های دوباره را با خود به گور ببرند.