آرشیو سه‌شنبه ۱۲ تیر ۱۳۹۷، شماره ۴۱۲۵
صفحه آخر
۱۶
دمی با قدما

خیام یا جمال الدین ابهری؟

رضا ضیاء

صبح است بیا بر می گلرنگ زنیم / وین شیشه نام و ننگ بر سنگ زنیم

دست از امل دراز خود باز کشیم / در زلف دراز و دامن چنگ زنیم

این رباعی زیبا در اکثر چاپ های معتبر خیام نیامده، ولی شاملو آن را به نام خیام او روایت کرده. در چاپ گلپینارلی به نقل از نسخه شماره 595 کتابخانه بادلیان آکسفورد (مورخ 865) آمده است. مصراع اول در آنجا «دمی بر می گلرنگ» است. شاملو نیز «دمی با می گلرنگ» خوانده که هیچ یک اصیل و صحیح به نظر نمی رسد. استاد همایی هم آن را از «رباعی های مشکوک» دانسته است (ص 71، طربخانه) صورت صحیحی که نقل کردیم از ص 974 جلد دوم «عرفات العاشقین»، و ص1354 جلد دوم «هفت اقلیم»، و ص 660 مجمع الفصحا است که همگی آن را از «جمال الدین ابهری» دانسته اند. شبیه این ترکیب در شعر حافظ هم آمده است: «فرصت نگر که فتنه چو در عالم اوفتاد/ صوفی به جام می زد و از غم کران گرفت». گویا بعدا کسانی که این ترکیب برای شان ناآشنا بوده، آن را به صورت های بعدی تحریف کرده اند.

«جمال الدین ابهری قزوینی» را از شاعران قرن ششم دانسته اند و رباعی یادشده در جنگ کتابخانه گنج بخش پاکستان نیز با ردیف «زنم» به نام او ثبت شده است». (رباعیات خیام در شش منبع کهن، ص 18)