آرشیو سه‌شنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۷، شماره ۴۱۳۰
صفحه آخر
۱۶
دمی با قدما

خیام یا اهلی شیرازی

رضا ضیاء

ساقی گل و سبزه بس طربناک شده ست

دریاب که هفته دگر خاک شده ست

می نوش و گلی بچین که تا درنگری

گل خاک شده ست و سبزه خاشاک شده ست

(دیوان اهلی شیرازی، ص 658)

اهلی در میان مردم، شاعر چندان مشهوری نیست. در قرن نه و ده می زیسته. شهرتش در ادبیاتی ها به دلیل مثنوی ای است که در دو بحر (وزن) سروده و مشهورترین ابیاتش اینهاست:

«خواجه در ابریشم و ما در گلیم / عاقبت ای دل همه یکسر گلیم

ساقی از آن باده منصور دم/ در رگ و در ریشه من صور دم»

این مثنوی بی مزه متکلف دو صنعت دیگر هم دارد: ذو قافیتین و ذو جناسین.

یعنی تمام ابیاتش هم دو قافیه دارد هم دارای دو جناس است و هم با دو وزن خوانده می شود. یعنی هم می شود بر وزن این بیت خواند: «بشنو این نی چون شکایت می کند» هم بر وزن «هر دم از این باغ بری می رسد».

این رباعی از مجموعه «ساقی نامه رباعی» اوست. که به اضافه رباعی «ساقی غم من بلند آوازه شده ست» به اسم خیام خوانده شده. (همه رباعی ها با «ساقی» شروع شده) بیچاره دو رباعی گفته که شهرتی پیدا کرده، آن را هم به نام خیام سند زده اند! البته شاعری که تمام هم و غمش توجه به این حواشی زائد است و از اصل غافل، سرنوشتی بهتر از این پیدا نخواهد کرد.