آرشیو یک‌شنبه ۳۱ تیر ۱۳۹۷، شماره ۴۱۴۰
صفحه اول
۱
سرمقاله

ادای دین به ایرانیان زرتشتی

احمد مسجدجامعی

کسایی مروزی در قرن چهارم و همزمان با سامانیان و نیز آغاز غزنویان می زیسته است. نخستین مرثیه فارسی کربلا که موجود است، بخشی از بهاریه ای است که او سروده. بهاریه با «باد صبا درآمد فردوس گشت صحرا» آغاز می شود، اما پس از چند بیت مسیری دیگر در پیش می گیرد و شاعر می گوید که نمی تواند از بهار لذت ببرد چون بهار «بر ما چنان شد از غم، چون گور تنگ و تنها.»

مقصود آن مصرع است که در میان غمگساری شاعر می گوید: «بی چاره شهربانو، مصقول کرده زانو». می دانیم که اگر شهربانو به عنوان شخصیتی تاریخی پذیرفته شود، بسیار پیش از واقعه عاشورا درگذشته و نبوده که در عزای «اشرف اولاد آدم» سر به زانو بگذارد و چنان بگرید که زانو براق شود. کسایی در ری و قم و کاشان که جایگاه و پایگاه شیعیان بوده یا در شمال البرز که علویان در آن می زیستند زندگی نمی کرده، او در خراسان می زیسته و مردم آنجا اغلب مسلمانان اهل سنت بوده اند که هرچند دوستدار اهل بیت بوده اند اما کاری به شهربانو نداشته اند.

اگر این تصویر از معاشران مستقیم یا باواسطه به کسایی رسیده باشد شاید از پارسیان و زرتشتیانی آمده باشد که آن زمان در خراسان زندگی می کرده اند، اما مگر حسین سیدالشهدا(ع) برای زرتشتیان موضوعی قابل تامل بوده است؟ خبر گرفتن از آن روزگار را به مورخان و پژوهشگران وامی گذاریم و به تهران خودمان برمی گردیم. ارباب کیخسرو که 10 دوره نماینده جامعه زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود و به همین دلیل از کرمان به تهران مهاجرت کرده بود، کتابخانه نفیس مجلس شورا را که از گنجینه های پرافتخار نه تنها ایران بلکه منطقه است، بنیان نهاد و ریاست آن را به شخصیت بافرهنگی مثل میرزا یوسف اعتصام الملک (پدر پروین اعتصامی) سپرد. آرامگاه فردوسی بی کمک او ساخته نمی شد. مردی درستکار و نیکوکار بود که در جنبش مشروطه و نیز دولت در تبعید حضور داشت. او همان است که به شهادت امام خمینی، مدرس یکی از پنج فقیه ناظر مجلس شورای ملی و نماینده بعدی تهران درباره اش گفته بود: «در مجلس ما یک مسلمان هست، آن هم ارباب کیخسرو.»شاید هموطنان دارالعباده یزد هم مثل شهید مدرس فکر کرده اند که یکی از همشهریان زرتشتی خود را برای دومین بار با بیشترین رای به عضویت در شورای اسلامی شهر برگزیدند. همین ارباب کیخسرو به گفته مرحوم استاد لرزاده که معماری یگانه، متدین و مورد وثوق علمای اسلام بود، هر ساله جشن مفصلی به مناسبت سوم شعبان و ولادت امام حسین در منزل خودش برگزار می کرده است. ارباب جمشید هم زرتشتی ثروتمندی بود که هنوز کوچه ای به نامش در خیابان منوچهری هست. او هم یک دوره نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود و از بانیان بانک ملی به شمار می رود. دستش به خیر گشاده بود و در زمان های کم آبی، آب قنات های خودش را رایگان به مردم می داد. در مشروطیت هم از فعالان جنبش مشروطه بود. ارباب جمشید هم انگار که نذری داشته باشد زیرا هر سال چندین اسب و برخی وسایل دیگر در اختیار مردم تهران می گذاشت تا تعزیه بر پا کنند. ارباب هرمز آرش دیگر فقط از شنیده ها نیست. در یکی از تهرانگردی ها بازدیدی از خانه باغ او داشتم و با پیگیری بسیار آن میراث ارزشمند از تخریب در امان ماند و ثبت و بازسازی و اینک به موزه گرافیک تبدیل شده است. هرچند پیشنهاد نخست من تبدیل این خانه به موزه ادیان بود... ارباب هرمز همان است که تهرانپارس را ساخته است. او هم سر و سری با امام حسین داشته و زمینی به مساحت 1200 مترمربع را برای ساخت مسجد در فلکه دوم تهرانپارس اختصاص داده است: مسجدی با نام اباعبدالله الحسین(ع). کتاب شازده حمام دکتر پاپلی یزدی را بخوانید تا با آش حضرت ابوالفضل آشنا شوید که مردم مسلمان و زرتشتی یزد با مشارکت هم می پختند و توزیع می کردند. در یکی از تهرانگردی هایم به آرامستان زرتشتیان سری زدم. آنجا میان سروهای نقره ای و درختان انار و بوی خوش کندری که دود می کنند، مزار شهیدان زرتشتی جنگ را خواهید یافت. اینها رفتند و از این کشور دفاع کردند و از جان خودشان گذشتند. آیا فراست و تیزهوشی سرهنگ فریدون ایزدستا در طراحی بزرگ ترین عملیات هوایی (اچ-3) و درهم کوبیدن مهم ترین پایگاه هوایی عراق را می توان فراموش کرد؟ او همان کسی است که در کنار تیمسار بهرام هوشیار این عملیات رشادت آمیز را همراهی و فرماندهی کرد. ما در این شهر و کشور شریعت گریز و دیانت ستیز نبوده ایم. در اولین انجمن بلدیه تهران عضو زرتشتی هم داشته ایم: بهرام پارسی از محله دولت (یکی از شش محله بزرگ آن روز تهران). در قانون اساسی جمهوری اسلامی، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا برای آنها جایگاهی پیش بینی شده است تا مانند همیشه حق شهروندی را به زیباترین وجه مراعات کرده باشیم. ما در یزد و کرمان و تهران و شیراز و اصفهان و اهواز با زرتشتیان به آرامی زندگی کرده ایم. آنها نیز همیشه حق متقابل را به زیباترین شکل به جای آورده اند. در نهایت، من اگر روزی اهورا نیکنام فرزند تازه به دنیا آمده سپنتا نیکنام را ببینم، برایش از حرف های این روزها نخواهم گفت. از حرف های آن روزها خواهم گفت.

به او می گویم: ما خوب می دانیم که ایران قدر مشترک همه ما است و عکس مزار شهید گشتاسبی 21 ساله را در آرامستان زرتشتیان تهران نشانش می دهم که بر سنگ مزارش نوشته اند:...

جوانی پر از شور و خوش خوی بود / روانش ز دانش سخنگوی بود

کمر تنگ بست و شد سوی جنگ / به شایستگی از در نام و ننگ

چنان چون بود راه آیین و دین / که کوشند در مهر ایران زمین...

پدر چشم بر راه و مادر همان / که چون گشت بر آن ستوده جوان

بشد میهن آزاد و نامد خبر / از آن پور فرخنده نامور

تو گویی به ایران به پیوست اوی / که دیگر سر او ندیدند روی...