احسان خلج مدارس مذهبی بسیاری در دوره قاجاری دایر شد؛ اما از مهم ترین آنها مدارسی بود که در ارومیه و دیگر مناطق مسیحی نشین غرب آذربایجان توسط لازاریست های فرانسوی ساخته شد. لازاریست ها نمایندگان کلیسای کاتولیک فرانسه محسوب شده و پس از ورود به ایران مدارس متعددی در روستاهای مسیحی نشین ارومیه و سلماس دایر کردند. تاسیس مدارس لازاریست ها مقارن با سلطنت محمدشاه بود. آزادی اعتقادی در دوره سلطنت محمدشاه فرصت مناسبی برای تبلیغ مبلغان مسیحی چه پروتستان و چه کاتولیک ایجاد کرد. لازاریست های کاتولیک در بدو امر به جای گسترش فرهنگ فرانسوی، بیشتر مشغول آموزش های مذهبی و درگیر شدن با پروتستان ها شدند. عمده آموزش آنها زبان فرانسه، تعلیمات دینی مسیحی و مختصری زبان فارسی بود. فعالیت لازاریست ها تا سال 1312 شمسی ادامه داشت و دراین سال تاسیسات آنها تعطیل شد.

مدارس آلیانس اسرائیلی از دیگر مدارس مذهبی نوین بود. این مدارس فرانسوی زبان شاخه ای از آلیانس جهانی اسرائیلی به حساب آمده و مرکز آن در پاریس بود. موسسان آن هدف خود را همدردی با یهودیان و جلوگیری از آزار آنها اعلام کردند. اجازه تاسیس این مدرسه توسط ناصرالدین شاه و در سفر وی به فرنگ صادر شد. تفاوت مدرسه آلیانس اسرائیلی با دیگر مدارس مذهبی فرنگی از جمله لازاریست ها در این بود که یهودیان این مدارس قصد تبلیغ یا بهره برداری از دین را به علت ممنوعیت تبلیغ دینی و گرویدن به دین یهود برای غیریهودیان نداشتند. بنابراین یهودیان این مدارس بیشتر در پی بهبود وضعیت اقلیت دینی خود بودند. ضمنا برنامه های درسی مدارس آلیانس فرانسوی و یهودیان تفاوتی نداشت.