آرشیو سه‌شنبه ۳۰ امرداد ۱۳۹۷، شماره ۴۴۰۶
تاریخ و اقتصاد
۳۰
نمایه

مصدق از نگاه شایگان

داریوش شایگان
داریوش شایگان

سقوط مصدق و کودتای 28 مرداد 1332 که به کمک آمریکا انجام گرفت، در وجدان ایرانیان شکستگی های دردناکی به جا گذاشت که بسیاری از آنان هرگز از آن شفا نیافتند. این زخم باز، پیشداوری های بسیاری را نسبت به مشروعیت شاه به وجود آورد. اما واقعیت آن است که پس از انقلاب با گذشت زمان زخم ها جوش خورده اند و ایرانیان می توانند امروز به آینده بهتر بنگرند. به طوری که می توان نوعی بازسنجی وقایع تاریخی و فاصله گیری از آنها را نزد بسیاری از ایرانیان ملاحظه کرد.

اما من از خود می پرسم که آیا بخش مهمی از مسوولیت این بدبختی برعهده مصدق نبود؟ آیا او خود مسبب و محرک سقوطش نبود؟ او که خود را در بن بستی نهاده بود که بیرون شدی از آن وجود نداشت، به یک معنا سرنوشت شهید سیاسی را برای خود رقم زده بود. همیشه لحظه ای وجود دارد که هر دولتمردی باید تن به مصالحه دهد، از تنگنا بیرون آید و طلسم بنیادگرایی را بشکند تا از افتادن در دام گفته های خود، از گم کردن حس واقعیت، از کنار کشیدن و سرانجام، از به بار آوردن شر بیشتر جلوگیری کند. گاه تسلیم شدن به واقعیت هر قدر هم که دردناک باشد شجاعت بیشتری می خواهد تا آنکه انسان به عذر وفادارنبودن به خود تا آخر بر سر حرف خویش باقی بماند. من نسبت به مصدق احساسی مبهم دارم. و از وقتی که خاطرات او را خوانده ام این احساس در من تقویت شده است. او در پایان خاطراتش تکه هایی طولانی از کتاب ماموریت برای وطنم شاه را نقل می کند و با قراردادن انتقادهای شاه در برابر پاسخ های خود، می کوشد حقانیت سیاست خود را ثابت کند. اما، در واقع، دلایل مصدق نه تنها قانع کننده نیستند، بلکه ضعف ها، وسواس ها و سدهای فکری او را بیشتر می نمایاند.

منبع: داریوش شایگان، زیر آسمان های جهان، گفت وگوی داریوش شایگان با رامین جهانبگلو