آرشیو یکشنبه ۴‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۴۰۸
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

گشایش راه آهن سراسری

4 شهریور 1317 دوسال پیش از جنگ جهانی دوم خط راه آهن سراسری از شمال تا جنوب کشور گشایش یافت. لایحه تاسیس راه آهن سراسری ایران چهارم اسفند 1305 شمسی به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسیده بود. در 23 مهرماه 1306 اولین کلنگ ساختمان راه آهن سراسری در تهران محل فعلی ایستگاه تهران بر زمین زده شد و از همان وقت رسما ساختمان راه آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال از سوی کشور آلمان آغاز شد که بعدها در زمان جنگ جهانی دوم از سوی متفقین سلاح برای روسیه ارسال می کرد.

اولین کمپانی که به منظور نقشه برداری و ساختمان راه آهن سراسری نماینده اش را به ایران فرستاد کمپانی ساختمانی یونس آمریکایی بود. برای اینکه این امر با سرمایه داخلی انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع به ساختمان راه آهن دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و در نهم خرداد 1304 به تصویب مجلس شورای ملی رسانید. به موجب این قانون مقرر شد از هر سه کیلو قند و شکر 2ریال و از هر سه کیلو چای 6 ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله از آن صرف هزینه ساختمان راه آهن سراسری شود. راه آهن سراسری در 27 مردادماه 1317 به پایان رسیده و دو خط شمال و جنوب به یکدیگر متصل و در شهریورماه همان سال این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره برداری آن شروع شد.

درگذشت مصحح بیهقی

دکتر علی اکبر فیاض چهارم شهریور 1350، درحالی که تصحیح جدید تاریخ بیهقی را در چاپخانه دانشگاه مشهد زیر چاپ داشت، در این شهر حیات را بدرود گفت. او زاده 1277 ه.ش بود. فهرست کتب منطق، تصحیح تاریخ بیهقی، تاریخ اسلام، محاضرات عن الشعر الفارسی و الحضاره الاسلامیه فی ایران، و منطق التلویحات شهاب الدین سهروردی از جمله آثار قلمی دکتر فیاض است.

او در سال 1314 دانشسرای مقدماتی مشهد را تاسیس کرد و خود ریاست آن را بر عهده گرفت. اما چندی بعد برای ادامه تحصیل به دانشگاه تهران رفت و از دانشسرای عالی لیسانس گرفت و سپس در سال 1322، به اخذ درجه دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران نائل آمد. دکتر فیاض از آغاز ورود به تهران با قاسم غنی، مرد علم و سیاست آن روزگار، آشنا شد و همکاری علمی این دو به انتشار مهم ترین کتاب وی، تصحیح انتقادی تاریخ بیهقی انجامید. وی چهار دوره نماینده مشهد در مجلس شورای ملی بود و در زمانی که قاسم غنی، سفیر ایران در قاهره بود به مصر رفت و در دانشگاه فاروق به تدریس زبان و ادبیات فارسی و ایراد سخنرانی هایی درباره شعر فارسی و تمدن اسلامی پرداخت. وی پس از بازگشت به ایران در سال 1334، بنا بر ماموریتی که از جانب دولت به او محول شده بود، دانشکده ادبیات مشهد را تاسیس و خود به مدت 9 سال ریاست آن را بر عهده گرفت و در این مدت توانست با انتخاب افراد شایسته، بنیاد این موسسه آموزشی نوپا را به درستی بنا نهد.

زادروز کرومر، مهندس فیزیکدان

هربرت کرومر، استاد مهندسی رایانه و برق الکترونیک در دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا 25 آگوست 1928 به دنیا آمده است.

او در سال 2000 به همراه ژورس آلفروف موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شدند. آنها این جایزه را برای «توسعه ساختار نیمه رساناهای رابط مورد استفاده در ابزارهای نور-الکترونیک با سرعت بالا» دریافت کردند. کرومر مدرک دکترای خود را در زمینه فیزیک نظری، در سال 1952 از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کرده است.

صنعتی زاده؛ تاجر اهل فرهنگ

همایون صنعتی زاده (1304-4 شهریور1388) ناشر، نویسنده، مترجم و کارآفرین بود. او در تهران به دنیا آمد.

پدرش عبدالحسین صنعتی از نخستین داستان نویسان ایرانی و از تجار فرش و سنگ فیروزه بود. همایون کودکی خود را در کرمان به سرپرستی پدربزرگ و مادربزرگش گذراند. در دبیرستان کالج (اکنون: البرز) تهران تحصیل کرد و در همین مدرسه با ایرج افشار آشنا شد، اما همزمان با شهریور 1320، ایران درگیر جنگ جهانی دوم بود، دبیرستان را ناتمام رها کرد و دوباره به کرمان بازگشت و در کار تجارت و اداره امور پرورشگاه به پدر کمک کرد. او به جز فعالیت در حوزه فرهنگ و ادبیات، در تجارت نیز سرآمد بود و پایه گذار تعدادی از بنگاه های تجاری و مراکز صنعتی و کشاورزی و برندهای معتبر بود که هنوز اسم و رسم بعضی از آنها به گوش ما می خورد: شهرک خزرشهر در مازندران، کاغذسازی پارس، کشت مروارید در کیش، رطب زهره، گلاب زهرا و تعدادی دیگر از برندهای تجاری که همه به نوعی با فکر و سرمایه همایون صنعتی زاده پایه گذاری شده اند.

در 1334 ش شعبه موسسه انتشارات فرانکلین را در ایران دایر کرد و نخست به ترجمه و انتشار آثار آمریکایی روی آورد، اما به تدریج آثار دیگری از زبان ها و کشورهای دیگر ترجمه و انتشار داد. او در طرحی با عنوان کشت جایگزین، ایده گل مهری و گلاب را برای افغانستان پیشنهاد کرد و گفت: «گل تان را می خرم تا گلاب کنم و به دنیا بفرستم که خشخاش نکارید». صنعتی زاده در دهه سی و چهل در عرصه چاپ و نشر تحولی جدی را پدید آورد و به همت او نشر حرفه ای در کشور گام های اساسی برداشت.