آرشیو سه‌شنبه ۶‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۴۱۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰

مجلس عالی دربار، مقدمه مشروطه

سبب تشکیل مجلس عالی دربار، تدوین نظام نامه انتخابات، فراهم آوردن مقدمات تاسیس مجلس شورای ملی از طریق برگزاری انتخابات مجلس و نظارت بر آن و سازماندهی سایر اموری بود که به استقرار مشروطیت و پی ریزی نهادهای آن می انجامید.

به دلیل اهمیت مجلس عالی دربار و کارکردهای آن بود که در اسناد وزارت خارجه انگلیس، از این شورا با عنوان مجلس مبعوثان یا موسسان یاد شده است که اگرچه اعضای آن بدون انتخابات تعیین شدند، اما کارهای مهمی را عهده دار شد. آبراهامیان نیز از معدود محققانی است که مجلس عالی دربار را مجلس موسسان و ناظم الاسلام و روزنامه ایران براساس سنت های تاریخی صدر اسلام آن را «ارباب حل و عقد» خوانده اند. براساس گزارش های روزانه ناظم الاسلام، این مجلس تا زمان تشکیل مجلس شورای ملی نشست های منظمی داشت و پیرامون اوضاع کشور، وضعیت تبعیدیان، برنامه های آینده کشور و ترویج معارف مذاکره می کرد، چنانکه حتی اعضای مجلس عالی با انتصاب شعاع السلطنه به وزارت تجارت موافقت نکردند و بر آن بودند که باید به تصویب مجلس برسد اما دیوانیان معتقد بودند چون مجلس شورای ملی رسمی نشده است، شاه می تواند وی را منصوب کند.

هیات تدوین گران قانون انتخابات که توسط شورای عالی و با حکم مشیرالدوله انتخاب شدند و عمدتا جریانی روشنفکر و تجددخواه بودند، بدون فوت وقت، برخی از نظامنامه های انتخاباتی کشورهای دموکراتیک (فرانسه و بلژیک) را ترجمه و تعدیل کرده، فورا پیش نویس نظام نامه انتخابات ایران را ترتیب دادند.مجلس عالی نیز هر هفته دو روز در مدرسه نظام جلسه تشکیل می داد و خلاصه مذاکرات و تصمیم های آن را در ملاعام برای حاضران می خواندند. حاضران گوش می سپردند و هریک آزادانه دیدگاه های خود را مطرح می کردند. به تعبیر دولت آبادی «یک مجلس آزاد ملی» بود و به تعبیر این جانب می توان آن را نخستین مجمع دموکراتیک در تاریخ ایران خواند.

منبع: علیرضا ملایی توانی، «مجلس عالی دربار حلقه گذار به نظام مشروطه»، جستارهای تاریخی، 1392.