آرشیو سه‌شنبه ۶‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۴۱۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

کوپمانس، ریاضیدان برنده نوبل اقتصاد

تیالینگ کوپمانس، ریاضیدان هلندی-آمریکایی 28 آگوست 1910 به دنیا آمد.

کوپمانس تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه اوترخت آغاز کرد و سه سال بعد، در سال 1930 در رشته ریاضیات فارغ التحصیل شد. او در سال 1975 به همراه لئونید کانتوروویچ جایزه نوبل اقتصاد را به خاطر کار علمی روی نظریه تخصیص بهینه منابع به دست آورد. یکی از آثار مهم او کتاب توصیف مقایسه ای نظام های اقتصادی (1971) است.

درگذشت مستوفی الممالک

میرزا حسن مستوفی الممالک، دولتمرد ایرانی و نخست وزیر ایران در دوره قاجار و دوره رضاشاه 6 شهریور 1311 در سن 58 سالگی درگذشت. او پسر میرزایوسف آشتیانی بود. خاندان او در دوره قاجار بیش از یک قرن مقام و لقب مستوفی الممالکی (وزیر دارایی) داشتند. میرزاحسن تحصیلات را در خانه و زیر نظر معلمان خصوصی آغاز کرد.

پس از درگذشت پدرش، تمام مشاغل میرزایوسف را به ارث برد. او در سال 1280 هجری خورشیدی به اروپا رفت. این سفر هفت سال به طول انجامید. پس از پیروزی انقلاب مشروطه به دعوت میرزاعلی اصغرخان امین السلطان به ایران بازگشت و جمعیتی به نام مجمع انسانیت تشکیل داد و به همراه محمد مصدق به فعالیت سیاسی پرداخت. در همین زمان به وزارت جنگ نیز منصوب شد و پس از قتل اتابک در چند کابینه دیگر نیز این سمت را حفظ کرد. پانزده روز پیش از به توپ بستن مجلس شورای ملی از وزارت جنگ استعفا داد. مدتی مجددا وزیر جنگ و مدتی وزیر دربار احمدشاه بود. در سال 1288 هجری خورشیدی در نخستین کابینه محمدولی خان تنکابنی به وزارت مالیه منصوب شد. مستوفی الممالک نخستین بار در مرداد سال 1289 رئیس الوزرای ایران شد و تا دی ماه همین سال سه کابینه تشکیل داد.

پنجمین و آخرین دوره نخست وزیری او در دوران قاجاریه، از 25 بهمن 1301 آغاز شد. رضاخان که در کابینه های بعد از کودتا وزیر جنگ بود در دولت مستوفی الممالک نیز همین سمت را داشت. با قدرت یافتن رضاخان که خود داوطلب مقام نخست وزیری بود، مستوفی الممالک در خرداد 1302 استیضاح مدرس را از وزیر خارجه (محمدعلی فروغی) بهانه کرد و استعفا داد. مستوفی در انتخابات مجلس ششم نماینده مجلس شد ولی با شروع جریان تغییر سلطنت قاجار در مجلس حضور نیافت. رضاشاه کمی بعد از تاج گذاری در اردیبهشت 1305 مستوفی الممالک را به نخست وزیری انتخاب کرد. مستوفی الممالک روز 22 خرداد 1305 اعضای کابینه خود را به رضاشاه معرفی کرد. ششمین و آخرین دوره نخست وزیری مستوفی الممالک قریب یک سال به طول انجامید. ایجاد تشکیلات نوین دادگستری، الغای کاپیتولاسیون و مقدمات احداث راه آهن سراسری ایران در دوران زمامداری او صورت گرفت.

دستور «بی جان» کردن صدراعظم

6 شهریور 1214 به دستور محمدشاه قاجار، میرزا ابوالقاسم قائم مقام صدر اعظم وقت ایران را تنها به این سبب که درصدد تغییر فرمانده کاخ سلطنتی برآمده بود در باغ نگارستان خفه کردند، زیرا شاه سوگند خورده بود که خونش را نریزد! محمدشاه در آن روز از ترس بیماری وبا که شیوع یافته بود و گرمای بی سابقه تهران، قصد رفتن به لواسان را داشت. ولی پیش از این نقل مکان، به دلیل بدگمانی و ترس از نافرمانی قائم مقام دستور بی جان ساختن وی را داده و سپس معلم سابق خود، عباس ایروانی معروف به حاجی میرزا آقاسی را جانشینش کرده بود.

زادروز مولف فاوست

یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر و نویسنده و از پیشگامان عصر روشنگری 28 اگوست 1749 در فرانکفورت آلمان به دنیا آمد و 82 سال در این جهان زیست. او به همراه شیلر تحولی عظیم در ادبیات آلمانی به وجود آورد.

در فاصله سال های 1771 و 1775، علاوه بر رنج های ورتر جوان و گوتس فون برلیشینگن، آثار دیگری منتشر کرد که اثر نفوذ پینداروس و شکسپیر در آنها پیدا بود. در 1775، امیر وایمار، کارل آوگوست، گوته را به وایمار دعوت کرد و گوته در نوامبر همان سال به وایمار رفت. امیر جوان که 18 سال بیش نداشت از گوته خوشش آمد و او را نزد خود نگه داشت و عضو هیات وزرا کرد. در وایمار، گوته علاوه بر ادب به علم نیز پرداخت و در گیاه شناسی و تشریح و کانی شناسی مطالعاتی کرد. گوته که طبعا هنرمند و شاعر بود از مشاغل سیاسی و اداری زده شد و برای استراحت و تفرج در پاییز 1786 به ایتالیا رفت و حدود 2 سال در آن جا اقامت کرد و به آثار ادبی نیمه تمام خود پرداخت.

در 1788 با کریستیان وولپیوس آشنا شد و با او ازدواج کرد، گرچه عقد رسمی در سال 1806 در کلیسا به عمل آمد. در 1792 با امیر وایمار در جنگ والمی، که به شکست سپاه پروس از سپاه جمهوری انقلابی فرانسه منتهی شد، شرکت کرد. گوته هنگام بازگشت از ایتالیا از کارهای سیاسی و اداری دست کشید و هم خود را به ادب و هنر مصروف کرد. در 1794 با شیلر، شاعر بزرگ آلمانی، آشنا شد. گوته از 1790 قطعاتی از فاوست منتشر کرده بود، ولی در سال 1808 بود که قسمت اول این شاهکار جاودانی خود را منتشر کرد. طی جنگ های ناپلئونی، گوته به کارهای ادبی و علمی خود مشغول بود و در 1808 در ارفورت و وایمار با ناپلئون ملاقات کرد. در 1819 کتاب معروف خود دیوان شرقی را تمام کرد؛ در این کتاب که از شاعر ایرانی، حافظ، الهام گرفته است افکار و عقاید خود را با طرز تخیل و بیان حافظ به قلم آورده است. از 1824 تا 1831 با جد و کوشش تمام به اتمام قسمت دوم فاوست پرداخت و سرانجام آن را در 1831 تمام کرد.