آرشیو یک‌شنبه ۱۱‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۴۱۳
تاریخ و اقتصاد
۳۰

واکاوی

خاطره ای از نیما

هادی شفائیه، پدر عکاسی آکادمیک و مدرن ایران روز هشتم شهریور ماه سال جاری در سن 95 سالگی درگذشت. او عکاس پرتره هایی از هنرمندان بزرگ معاصر است. در اینجا بخشی از خاطره او هنگام عکاسی از چهره «نیما یوشیج» را می خوانید.

در اداره نگارشات با او آشنا شدم. آن روز (1334) برای ملاقات دوستم، که رئیس همان اداره بود، رفته بودم. پیرمردی خوش سیما، که با موهایی سفید، شباهت زیادی به «اینشتین» داشت، درحالی که کیف چرمی سیاه رنگ و چروکیده اش را از درازا تا کرده بود و به سینه اش می فشرد وارد اطاق شد. دوستم ما را به هم معرفی کرد: نیما یوشیج.

تا آن روز کم و بیش با این نام آشنا بودم. آن را از بعضی ها شنیده بودم و در بعضی کتاب ها و مجلات دیده بودم. در این دیدن ها و شنیدن ها قطعاتی نیز، که به نظرم بیشتر شباهت به «ترجمه» داشت همراه بود. با این اسم و آن قطعات، یک شاعر ژاپنی با ترجمه شعرگونه اشعارش در ذهن من به وجود آمده بود و هیچ به فکرم خطور نمی کرد که روزی «او» را در گوشه انتهایی باغ وزارت آموزش و پرورش در اتاقی خواهم دید و با «او» آشنا و دوست خواهم شد. آن روزها، مانند یک توریست، همیشه دوربینم را همراه داشتم. برای به دست آوردن تصاویر جالب و بی نظیر دوربین همواره باید حاضر و آماده در دسترس باشد. گاهی حوادثی رخ می دهد که تکرار آنها محال است. دوربین عکاسی، ضبط و ثبت صحنه های گذرا و بی ثبات را ممکن می کند. این، وظیفه عکاس است. اما من اعتراف می کنم که به این وظیفه خود هرگز عمل نکرده ام، زیرا همیشه به پیامدها و گرفتاری های متعاقب آن می اندیشیدم و عطای کار را به لقایش می بخشیدم، چه صحنه های جالب که دیدم و بی ثبت شان گذشتم... اما باز هم همیشه دوربینم را همراه داشتم... آن روز هم با من بود و فیلم رنگی مثبت (اسلاید) داشت.

باغ و ساختمان های اصلی وزارت آموزش و پرورش متعلق به عهد قاجار است. محلی که در آنجا با نیما آشنا شدم اتاقی در ابعاد عادی برای آن دوران بود. شاید چهار یا پنج متر در هفت یا هشت متر، که حالا درست به خاطر ندارم. فقط یادم هست که ارتفاع دیوارهایش نسبت به دیوارهای معمول امروز بیشتر بود. به سبب واقع شدن در ضلع جنوبی باغ، پنجره های این اتاق رو به شمال باز می شد. علاوه بر این، در دیوار جنوبی آن، نزدیک به سقف هم یک پنجره کوچک وجود داشت که از آنجا آفتاب به داخل می تابید. میز ریاست دوست من هم در همین گوشه بود و اشعه خورشید تا روی آن می رسید. علاوه بر میز و صندلی ریاست، یک نیمکت چوبی و دو سه صندلی در کنار دیوارها وجود داشت. پس از اینکه مراسم معرفی و آشنایی به عمل آمد، نیما از کیف سیاه چرمی چروکیده اش یک دسته کاغذ درآورد و روی میز گذاشت و رفت روی نیمکت نشست. بعدها از دوستم شنیدم که برای کمک مالی، در برابر حقوق بسیار ناچیز، وظیفه ای به او محول کرده اند که نمایشنامه های واصله را مطالعه و اظهارنظر بکند!

پس از اینکه تصور ذهنی ام را درباره خودش و اشعارش اظهار داشتم و بر آن خندیدم، خواهش کردم اجازه بدهد عکسی از او بگیرم. وضع نوری اتاق هیچ مناسب نبود. کسانی که در روزهای آفتابی با آسمان لاجوردی در اتاق های رو به شمال عکس رنگی، مخصوصا اگر اسلاید گرفته اند تصاویر خفه ای را که رنگ آبی بر آن حاکم بوده به خاطر دارند. خوشبختانه شعاع باریکی از آفتاب از پنجره کوچک نزدیک به سقف روی میز رئیس می تابید. اما وضع این شعاع چنان نبود که به صورت شخص بتابد و آن را روشن کند. اواسط بهار بود و این شعاع باریک وضعی نزدیک به عمودی داشت وانگهی بین شعاع نورانی و دیوار فاصله برای ایستادن و قراردادن دوربین نبود.

به هرحال نباید قطع امید کرد. از دوستم خواستم تا جای خود را به نیما واگذار کند. وقتی در آنجا نشست، با کمی جلو و عقب بردن صندلی در وضعی قرارش دادم که شعاع نورانی از پشت سرش تابید و مانند پروژکتوری گردی سر و موهای سفیدش را روشن کرد. اما صورت، که عامل اصلی یک پرتره است، در نور ضعیف تری ماند که آن هم با دادن روزنامه ای به دستش و قرار دادن آن در جایی و حدی که خود دیده نشود و شعاع خورشید به آن بتابد و منعکس شده صورت را روشن کند اصلاح شد و تصویری بسیار لطیف و شاعرانه به وجود آمد.

مجله کلک، یاد و یادبودها، دی ماه 1371

تخریب کارخانه گونی بافی رشت

کارخانه گونی بافی رشت، یکی از اولین مراکز سرمایه گذاری صنعتی این شهر محسوب می شود که از نظر تاریخی و معماری به عنوان پیشینه معماری استان گیلان از اهمیت بسیار خاصی برخوردار است.

متاسفانه، کارخانه گونی بافی هم اکنون به دلیل بی توجهی، عدم سرکشی و ارائه ندادن گزارش کارشناسی به جهت مرمت در معرض تخریب قرار دارد و بخشی از سازه کنار آن نیز برای ساخت پارکینگ خودروهای کارکنان و مراجعان به سازمان جهاد کشاورزی گیلان تخریب شده است. تخریب بخشی از سازه کناری کارخانه گونی بافی رشت، نمونه دیگری از بی توجهی اداره کل میراث فرهنگی گیلان برای حفظ و حراست درست از آثار تاریخی ثبت شده این استان در فهرست آثار ملی ایران را نمایان می سازد. هم اکنون در چهار ضلع این بنا به خصوص در قسمت تحتانی کارخانه گونی بافی رشت، آثار تخریب به خوبی مشاهده می شود. جالب اینجاست که بنای این کارخانه در بهمن ماه 1388 به شماره 29317 از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع:ایلنا