آرشیو پنج‌شنبه ۱۵‌شهریور ۱۳۹۷، شماره ۴۱۷۷
صفحه اول
۱
سرمقاله

خودآزاری رسانه ای!

عباس عبدی

چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ در حالی که توجه مردم به افزایش قیمت ها یا احتمالا کمبود موقتی برخی از کالاها است، به یک باره خبر بریدن گوش یک کودک کار و نیز خودسوزی یک نفر در پارک شهر فضای خبری و رسانه ای را به تصرف خود در می آورد و به نوعی ذهنیت جامعه را به خود مشغول می کند.

امروز در جلسه ای شرکت کردم برای اظهارنظر نسبت به طرح پژوهشی پیشنهادی سواد رسانه ای. منظور از سواد رسانه ای به طور خلاصه و البته تقریبی این است که...

مهارت استفاده از رسانه را داشته باشیم و اینکه چگونه از رسانه ها استفاده کنیم که دچار فریب خوردگی یا سوءبرداشت نشویم. در آنجا اقرار کردم که با وجود بی اعتمادی خودم به مطالب فضای مجازی و اینکه در پذیرش هر خبر یا مطلب نهایت احتیاط را می کنم، ولی باز هم بارها شده است که تحت تاثیر خبر یا مطلب ساختگی یا نیمه حقیقی قرار گرفته ام. همچنین معتقدم که بسیاری از مردم با وجود بی اعتمادی آنان به این رسانه ها، با طیب خاطر اخبار و مطالب آن را می پذیرند و حتی اگر هم متوجه شوند که آنها درست نیست به گونه دیگری آن را تفسیر و توجیه می کنند. شاید به کار بردن این تعبیر قدری تند باشد، ولی واقعیت این است که ما دچار نوعی از مازوخیسم خبری و رسانه ای شده ایم. دچار نوعی خودآزاری خبری و خودویرانگری شده ایم. خودمان را در معرض انواع و اقسام اخبار راست و دروغ قرار می دهیم که فاقد هرگونه ارزیابی قبلی است. کافی است فیلمی را ببینیم که کسی در حال سوختن است، دیگر کاری به علت و منطق و... کار او نداریم، باید ناراحت و عصبانی شویم و به اولین کسی که اتهام متوجه اوست لعن و ناسزا بگوییم. حتما باید به اینگونه رویدادها و مسائل حساس بود و ابراز همدردی کرد ولی این امر متفاوت از آن است که درباره خبر داوری یا پیشداوری نیز بنماییم. یا هنگامی که می شنویم گوش یک کودک کار بریده شده است، بلافاصله بدترین شکل ماجرا را تصور می کنیم و به محکوم کردن هر کس که دم دست مان باشد برمی آییم، در حالی که این رویداد می تواند ساختگی یا با اهداف مادی و حتی سیاسی رخ دهد. همچنان که چنین بوده است. یا حداقل اینکه مشکوک است. همیشه فرصت داریم که داوری کنیم، ولی اگر فوری داوری کردیم، خلاص شدن از این داوری خیلی سخت است. چند سال پیش یک کارگر زباله جمع کن را چند مامور پیمانکاری شهرداری جلوی فرزند آن فرد او را کشتند. به طور قطع اتفاقی تاسف بار بود ولی آیا هیچ کس متوجه پایان ماجرا شد؟ آیا هیچ کدام از ما یا حتی شهرداری وقت مسوولیت پذیری از خود نشان دادند که چرا این اتفاق رخ داده است؟ آن هم هنگامی که موضوع قتل یک انسان در میان بود، حالا چگونه است که خودمان را به راحتی تسلیم امواج رسانه ای می کنیم، پیش از آنکه از کم و کیف ماجرا مطلع شویم؟ فردا هم فراموش کرده و دنبال سوژه دیگری خواهیم رفت. این پدیده نامبارک و مهمی است که در جامعه ایران رخ داده است. ما به محاصره رسانه ها در آمده ایم. رسانه هایی که فاقد مسوولیت اجتماعی کافی هستند. رسانه هایی که هر خبر درست و نادرستی را بازتاب می دهند، بدون آنکه تعهدی نسبت به ابعاد مطلب منتشره داشته باشند. رسانه هایی که هدف آنها فقط دیده شدن است. رفتار ما است که چنین شلختگی خبری را دامن زده است. حتی کسانی که می خواهند حرف و نظری را بگویند برای شنیده شدن حرف شان ترجیح می دهند که آن را با چند کلمه و جمله تند و ناسزا ترکیب کنند تا شنیده شود. ما خودمان را به امواج خبری رسانه هایی داده ایم که ما را به هر جایی می برند جز به ساحل حقیقت و آرامش. بسیاری از نیروهای سیاسی و رسانه ای و حتی اجتماعی در این راه مسوولیت دارند. آنان هیزم بیار این آتش سوزان هستند. گمان می کنند که با استفاده از این روش ها و با زدن فلان مسوول یا فلان شهردار می توانند نان خود را در این تنور بپزند. این تنور آن قدر سوزان می شود که برای هیچ کس خیر و خوشی نخواهد داشت. جامعه ایران برای دهه های متمادی و تاکنون از داشتن رسانه ای رسمی و مسوول و بی طرف و منصف محروم بوده است. اکنون با فضای رسانه ای غیر رسمی و غیر مسوولی مواجه شده است که در کنار نتایج سازنده آن، عوارض منفی مهمی نیز دارد. به یاد مرحوم مهندس بازرگان می افتم که در یک گفت وگوی تلویزیونی با آن زبان شیرین و ویژه خود گفت از خدا طلب باران کردیم، سیل آمد! حالا ما نیز طلب رسانه آزاد و مسوولیت پذیر کردیم، اکنون رسانه آزاد داریم ولی مسوولیت پذیری خیر. و با دست خودمان نعمت رسانه آزاد را به نقمت تبدیل می کنیم.

بنده متنی نوشته ام و طی آن توضیح داده ام که وضعیت فعلی رسانه های رسمی به ویژه صداوسیما، یک ظرفیت خطرناک برای امنیت ملی کشور ایجاد کرده است. اکنون باید بگویم که نه فقط برای امنیت ملی، بلکه امنیت اجتماعی و روانی ما را نیز در مخاطره جدی قرار داده است. تنها یک راه حل وجود دارد. آزادی واقعی در رسانه های رسمی می تواند بخش مهمی از این خطرات را از فضای غیرمسوول رسانه ای بزداید.