آرشیو دوشنبه ۲ مهر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۳۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰

واکاوی

تاریخچه شرکت سهامی ریسندگی اصفهان

شرکت سهامی ریسندگی و بافندگی اصفهان در تاریخ 9/ 11/ 1311 با سرمایه 3.140.000ریال در اصفهان تحت شماره 8 به ثبت رسید؛ ولی سرمایه آن را مآلا تا 10.539.000 ریال در نظر گرفته بودند که بالاخره از آن مبلغ 8.732.500 ریال پرداخته شد و در تیرماه 1313 شروع به کار کرد. ماشین آلاتی که در وهله اول خریداری شد و از نیمه دوم سال 1313 به کار افتاد عبارت از 4800 دوک ریسندگی بود و تا آخر سال مذکور جمعا 54279 بوقچه ریسمان بیرون داد.

ماشین آلاتی که بعد از نیمه دوم سال 1.313 خریداری شد دارای 4.224 دوک بود و به هر حال قسمت عمده ماشینآلات پیش از خرداد 1317 وارد و نصب شد؛ ولی به واسطه کافی نبودن سرمایه شرکت برای تامین احتیاجات و هزینه قبلی بهره برداری آن به اشکال صورت می گرفت. قسمت دیگری از ماشین آلات آن هم سال بعد به اصفهان رسید و قسمت سوم در راه بود که جمعا حدس زده می شد که تا اوایل مهرماه 1318 نصب شود و از این رو هیات مدیره در مجمع عمومی اختیار خواست که در صورت لزوم سرمایه شرکت را تا 10 میلیون و پانصد هزار ریال اضافه کند. با این تصمیم یک دستگاه کامل سیستم جدید ریسندگی و بافندگی پشم به ضمیمه دستگاه رنگرزی سفارش داده شد و نظر به اینکه... ریسمان نمره 40 تا 60 کلاف برای کشبافی لازم بود 2024 دوک با کلیه لوازم و ماشین آلات برای تامین منظور فوق خریداری شد. ماشین آلات شرکت به ترتیب از کمپانی پلات و اونیون ماتکس آلمان خریداری شده بود و موتورهای کارخانه هم از کمپانی ام. آ. ان و زیمنس.

در سال 1334 وضع کارخانه رو به بحران رفت؛ به طوری که نتوانست حقوق کارگران را بپردازد و آنان نیز به علت تعویق حقوق خود از خروج محصول کارخانه جلوگیری کردند و در نتیجه طبق آگاهی اداره تصفیه کارخانه ریسباف اصفهان تعطیل شد و هیات ارزیابان اداره مزبوره که آن کارخانه را زیرنظر داشت و اداره می کرد، آن را به مبلغ 97 میلیون ریال قیمت کرد؛ اما چون کارخانه کارگر اضافی داشت و در هنگام فروش قید می کردند که کارگران نباید اخراج شوند، کسی خریدار آن نبود. به علاوه کارخانه 23 سال بود که کار می کرد و بر اثر عدم توجه تعدادی از ماشین های مهم آن نیز از حیز انتفاع افتاده بود. در آن سال اداره کارخانه به حاج میرزا عبدالله مقدم واگذار و قطعات شکسته آن از نو ساخته و مجددا نصب و به کار انداخته شد؛ ولی با همه اینها کارخانه از ورشکستگی نجات نیافت و ناچار اداره تصفیه امور ورشکستگی اصفهان آن کارخانه را به مزایده گذاشت.

در شهریور 1335 تقریبا یک سال پس از تعطیلی کارخانه کارشناسان آلمانی برای ارزیابی آن اعزام شدند و آن کارخانه را به مبلغ 1.376.947.305 ریال ارزیابی کردند و در این موقع اموال کارخانه نزد بانک ملی گرو بود و فروش آن متعذر، به ناچار این کارخانه که زیر نظر اداره ورشکستگی اصفهان اداره می شد با استخدام دو کارشناس ژاپنی به بهبود امور طراحی و رنگرزی و تکمیل پارچه پرداخت و این دو تن که اولین کارشناسان ژاپنی در کارخانه های نساجی خصوصی ایران بودند در تاریخ یکشنبه 8 مهر 1335 در آن کارخانه مشغول به کار شدند. این دو تن برای یک سال استخدام شده بودند و حقوق ماهانه آنها 25000ریال بود. در همان حال آگهی مزایده کارخانه نیز به این شرح انتشار یافت. در دی ماه 40 این کارخانه پس از 9 ماه تعطیلی مجددا افتتاح شد. در آن موقع محصول کارخانه را حدود 2500 متر پارچه ابریشمی (به غیر از نخ) در روز ذکر کرده بودند. در موقع افتتاح مجدد هنوز مساله پرداخت حقوق کارگران حل نشده بود زیرا در تاریخ 11 دی ماه حقوق سه ماه و نیم کارخانه را پرداختند و قرار شد بقیه حساب معوقه را به طور اقساط بپردازند. در آبان 44 کارخانه ریسباف پس از مدت ها تعطیلی، توسط هیات حمایت از صنایع افتتاح شد.

منبع: حسین محبوبی اردکانی، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370.

راه آهن زاهدان

این راه آهن که هفتمین راه آهن ساخته شده در ایران است، در زمان جنگ بین المللی به وسیله انگلیسی ها ساخته شد و تقریبا 15 فرسخ در خاک ایران امتداد دارد.

این راه بعدها به ایران واگذار شد، ولی از آن استفاده نمی شد تا اینکه در جنگ جهانی دوم باز انگلیسی ها آن را مورد استفاده قرار دادند و چون کشور پاکستان تشکیل شد و بلوچستان سهم آن کشور شد آن راه آهن هم در حیطه اقتدار آن دولت درآمد تا اینکه در روز دوشنبه 15 اردیبهشت ماه 1337 کمیسیونی از تهران برای تحویل گرفتن آن به زاهدان عزیمت کرد و دو روز بعد موافقت نامه لازم با نمایندگان پاکستان امضا شد که پس از تصویب در هیات دولت قابل اجرا بود. به موجب این موافقت نامه راه آهن زاهدان به ایران تحویل شد.

منبع: حسین محبوبی اردکانی، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370.