آرشیو شنبه ۷ مهر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۳۴
تاریخ و اقتصاد
۳۰

واکاوی

عصر تولید صدا

سال 1301 شمسی مجله «تحفه الادبا» به مدیریت بنان زاده و ادیب الممالک مقاله ای با عنوان «عصر تلفن بی سیم» به چاپ رساند که این مقاله برای خوانندگان آن روز، بسیار عجیب بوده است. سپس دو سال بعد، در شماره هفتم مجله «ایرانشهر» ، چاپ برلین یک محصل دارالفنون به نام فرهاد، در مقاله ای تحت عنوان «تلفن بی سیم» رادیو را به خوبی معرفی کرد. این درحالی بود که مردم ایران در آن زمان هنوز از رسانه رادیو هیچ اطلاعی نداشتند؛ اما خوانندگان آن مجله با خواندن آن مقاله مدت ها رویای شنیدن امواج رادیویی را در ذهن خود می پروراندند.

این رویا در سال 1305 برای مردمی که در تهران و در خانه های یک طبقه کاهگلی زندگی می کردند و هنوز آثار برج و باروهای گذشته را در گوشه و کنار شهر داشتند؛ با نصب یک فرستنده موج کوتاه با قدرت 20 کیلووات و ارتفاع 120 متر (که هنوز پایه های آن موجود است) در زمین های قصر قاجار، صورت واقعی تری پیدا کرد تا آنکه در آذر ماه سال 1318 ، شرکت آلمانی هوختیف اولین دستگاه های ارسال امواج رادیویی را تحویل داد تا روی فرستنده موج کوتاه و متوسط وزارت پست و تلگراف و تلفن نصب شود. به این ترتیب در سال 1319 اولین فرستنده رادیویی مورد بهره برداری و امواج رادیویی در شهر تهران پخش شد.

مثل همه جای دنیا، تشکیلات رادیو در ایران نیز از صفر شروع شد؛ به طوری که وقتی تاسیسات آن روز را با تجهیزات امروزی مقایسه کنیم، می بینیم که در آن روزگار فقط 5 ساعت برنامه آن هم از دو فرستنده ضعیف پخش می شد که اولی موج کوتاه به قدرت 20 کیلو وات و دیگری موج متوسط به نیروی فقط 2 کیلو وات بود. طبیعی است که صدای چنین فرستنده هایی را فقط مردم تهران و چند شهر نزدیک پایتخت می توانستند بشنوند. بعدها یک دستگاه فرستنده موج کوتاه 20 کیلوواتی هم خریداری شد تا صدای ایران را تقویت کنند؛ اما جنگ پیش آمد و تحول رادیو نیز مانند سایر تحولات مملکت متوقف ماند و نوزادی که در 4 اردیبهشت 1319 به دنیا آمده بود تا 12 ساله شود همچنان رو به انحطاط و ضعف رفت. در سال 1327 استودیوی کوچکی در محل میدان ارک ساخته شد که بعضی اوقات اخبار را از آن استودیو پخش می کردند. سه سال بعد سه استودیوی دیگر نیز در همین محل ساخته شد و سپس به تدریج تحولات اساسی در وضع رادیو به وجود آمد.

- منبع: کتاب ماه علوم اجتماعی (1389) ، مقاله «از گذشته رادیو» ، نوشته سیدعلیرضا هاشمی.
انگلیس با رادیو، پای آمریکا را به جنگ کشید

با آغاز جنگ جهانی دوم در سال 1939 ، بی بی سی برنامه ملی و ناحیه ای خود را در یکدیگر ادغام و به پخش برنامه ای با عنوان «Home service» اقدام کرد. در این شبکه برای حفظ روحیه رزمی ارتش و نیروهای اعزامی به فرانسه نیز برنامه های ویژه ای تهیه شده بود که از سال 1940 با نام «برنامه ارتش» پخش می شد.

این برنامه ها شامل سرگرمی، موسیقی، ورزش و برخی برنامه های شاد و آرام دیگر می شد. طی دو سالی که از پخش برنامه ارتش می گذشت، شنوندگان عادی آن بیشتر از شنوندگان نظامی و حتی 50 درصد بیشتر از شنوندگان رادیو انگلستان «Home service» بودند اما باید گفت کار برجسته بی بی سی در جنگ جهانی دوم برانگیختن و جلب احساسات مردم بود. بی بی سی در داخل کشور، ابزار همبستگی ملی به شمار می رفت و خارج از کشور نیز به عنوان جزیره ای پر از صداقت، در دریایی از شایعه ها و تبلیغات شناخته می شد. چنانکه انگلیسی ها از ظرفیت و توان این رادیو برای مجاب کردن آمریکایی ها به مشارکت در جنگ استفاده کردند. به این ترتیب چون آمریکا به دلیل سیاست عدم مداخله و انزواطلبی اشتیاق چندانی به شرکت در جنگ با آلمان نداشت، آماج تبلیغات منفی بود. از آن زمان به بعد رادیو بی بی سی به نحو بی سابقه برنامه های خود را روی آمریکا متمرکز کرد و توانست افکار عمومی این کشور را به سمت جنگ علیه آلمان سوق دهد.

منبع: حسن خجسته، «کارکردهای رادیو در جنگ» ، پژوهش های ارتباطی، 1382 .