آرشیو دو‌شنبه ۹ مهر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۳۶
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

قتل تیمورتاش در زندان قصر

عبدالحسین تیمورتاش، وزیر دربار پهلوی اول، نهم مهرماه 1312 در زندان قصر کشته شد. محققان دلایل متفاوتی را برای قتل او برشمرده اند. تیمورتاش در مردادماه سال 1305 به عنوان نماینده فوق العاده ایران به منظور انعقاد قرارداد تجاری و رفع اختلافات موجود با دولت شوروی راهی مسکو شد، ولی از این سفر سیاسی موفقیتی به دست نیاورد.

در سال 1308 در پی بروز اختلاف بین شرکت نفت انگلیس و ایران، سر جان کدمن، مدیرکل شرکت، پیشنهاد تمدید قرارداد دارسی را مطرح کرد. رضاشاه که از ابتدای سلطنت خود درصدد افزایش سهم ایران از نفت بود تیمورتاش را به همراه ولیعهد که برای ادامه تحصیل عازم سوئیس بود به انگلستان فرستاد. این سفر در سال 1310 انجام شد. تیمورتاش به گفت وگو با سر جان سایمون وزیر امورخارجه انگلیس و سایر مقامات دولتی پرداخت که این مذاکرات نیز نتیجه مثبتی نداشت. وی در راه بازگشت از سفر از طریق روسیه، در مسکو با چند تن از مقامات رسمی مسکو از جمله ورشیلف، وزیر جنگ شوروی دیدار و محرمانه مذاکره کرد. انگلیسی ها که می دانستند رجال ایران و حتی رضاشاه زیر نفوذ تیمورتاش قرار دارند به منظور تخریب او مطالبی را در مورد پیشرفت ایران و جانشینی تیمورتاش مطرح کردند و شایع شد که کیف محتوی اسناد مهم مفقود شده است. سرانجام در آذرماه سال 1311 به دستور رضاشاه قرارداد دارسی لغو و تیمورتاش متهم به جاسوسی شد. ناصر نجمی در کتاب بازیگران سیاسی عصر رضاشاهی و محمدرضاشاهی می نویسد: احتمالا جاسوسان انگلیسی کیف تیمورتاش را در قطار ربودند و بعد روزنامه تایمز لندن خبر داد که کیف تیمورتاش پیدا شده است. مهم ترین فرضیه مطرح شده درباره علت برکناری تیمورتاش دسیسه و دخالت دولت انگلیس است.

زادروز علینقی وزیری، موسیقیدان بزرگ

کلنل علینقی وزیری 9 مهر 1265 در گرگان به دنیا آمد. او موسیقیدان و آموزگار موسیقی و از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای ارکستری موسیقی ایرانی بود.

وزیری، سمفونی نفت را به مناسبت ملی شدن صنعت نفت ایران ساخت که یک بار نیز از رادیو ایران در سال 1330 پخش شد. او به مناسبت ساخت این سمفونی طی نامه ای به اداره کل انتشارات و تبلیغات چنین نوشت: «در این دو سالی که مبارزات استقلال طلبانه ایران شروع شده و مستمسک آن نفت بوده است، فرزندان این آب و خاک با دلاوری ها و جانبازی های خود موفقیت هایی به دست آورده اند که موضوع نفت در درجه دوم و سوم واقع شده و امید می رود که طی این مبارزه استقلال واقعی، نفت و بسیاری از مشکلات دیگر ما به نفع خود ما حل وفصل شود…»

زادروز پدر صنعت ریخته گری

مهرماه 1310 زادروز «علی اصغر حاجی بابا» بنیانگذار صنایع ریخته گری و فروآلیاژ ایران است. حاجی بابا علاوه بر فعالیت صنعتی، یک مبارز سیاسی هم بوده است.

حاجی بابا در سال 1342 شرکت «پارس متال» را تاسیس کرد و در سال 1348 به تاسیس شرکت «شوفاژ کار ایران» همت گماشت. چون کارشناس مدیریت صنایع بود و در این رشته ها مهارت بسیار به دست آورده بود در اسفندماه سال 1357 (اندکی پس از پیروزی انقلاب) او را به سمت عضو هیات مدیره کمپانی ایران ناسیونال انتخاب کردند. حاجی بابا در سال 1361 شرکت «فروسیلیس ایران» را تاسیس کرد.

پیمان عدم تجاوز میان ایران و شوروی

در نخستین روز اکتبر سال 1927 میلادی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی یک پیمان عدم تجاوز امضا شد. سران مسکو در پی آن بودند تا از نفوذ انگلستان در ایران بکاهند و امضای این پیمان در راستای این هدف و رفع نگرانی از ایران بود. مسکو همچنین قراردادهای مشابهی هم با افغانستان و ترکیه امضا کرد تا مانع فتنه گری انگلستان شود.

تصرف لیبی

کشور لیبی از اوایل قرن شانزدهم میلادی بخشی از قلمرو امپراتوری عثمانی بود و تا سال 1835 م که مستقیما تحت نظارت دولت عثمانی قرار گرفت فرمانروایان این کشور، منصوب و مامور خراج گیری دولت عثمانی بودند. در این میان دولت استعمارگر ایتالیا که از مدت ها قبل چشم طمع به شمال آفریقا به ویژه لیبی دوخته بود از ضعف دولت عثمانی استفاده کرد و با یورش به این منطقه در 29 سپتامبر 1911 م، آن را تصرف کرد. در پی این جنگ سرزمینی که تا آن زمان بیشتر به طرابلس غرب معروف بود، لیبی نام گرفت. لیبی در جریان جنگ جهانی اول تحت استعمار کامل ایتالیا واقع شد و پس از چهل سال، سرانجام در 24 دسامبر 1951 ، استقلال خود را اعلام کرد.