آرشیو چهارشنبه ۲۵ مهر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۵۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گفته ها

پس از اینکه مقاوله نامه قوام با سادچیکف برای ایجاد یک شرکت مختلط ایران و شوروی به منظور استخراج نفت شمال ایران در مجلس پانزدهم رد شد موضوع استیفای حقوق ایران از شرکت نفت ایران و انگلیس به مساله روز تبدیل شد و مذاکرات وزیر دارایی ایران گلشائیان با گس نماینده شرکت منجر به قرارداد الحاقی یا گس گلشائیان شد که امتیازات بیشتری به ایران می داد و از جمله سهم آن را از درآمد نفت بالا می برد. اما این از منظر مخالفان دولت و تعداد روزافزونی از مردم کافی نبود. در نتیجه پیش از اینکه قرارداد الحاقی به تصویب برسد، مجلس پانزدهم به پایان رسید و از همان ابتدای مجلس کشمکش بر سر آن در گرفت.

اگر شرکت نفت به قرارداد 50 50 که شرکت های آمریکایی در ونزوئلا و عربستان سعودی داده بودند رضایت داده بود کار به جاهای باریک نمی رسید. اما در این میان جبهه ملی که به رهبری مصدق تشکیل شده و علم تصفیه حساب با شرکت نفت را بلند کرده بود با توجه به اینکه دولت کارگری انگلیس همان سال ها چند قسمت مهم را در انگلستان ملی کرده بود شعار ملی شدن نفت را مطرح کرد که در 29 اسفند 1329 از مجلس شانزدهم گذشت. این اندکی پس از ترور سپهبد رزم آرا نخست وزیر صورت گرفت که کمی پیش از مرگش با قرارداد 50 50 موافقت کرده بود ولی به دلایلی نامعلومی او مطلب را پنهان کرده بود که شاید به این وسیله می خواست در مناسب ترین موقعیت سیاسی آن را به عنوان برگ برنده به زمین بزند.

- به نقل از گفت وگویی با دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان، محقق، مورخ و استاد دانشگاه آکسفورد