آرشیو یک‌شنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۵۳
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

مراسم امضای کنسرسیومکنسرسیوم؛ بازگشت به پیش از دولت مصدق

29 مهر 1333 مجلس شورای ملی قرارداد نفت با کنسرسیوم را تصویب کرد. این قرارداد محصول کودتای 28 مرداد بود که بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت های نفتی بین المللی برای بهره برداری از منابع نفتی ایران بسته شد.

پس از کودتای 28 مرداد، نخست وزیر جدید، فضل الله زاهدی روابط با دولت انگلیس را که در زمان مصدق قطع شده بود از سر گرفت. مذاکرات نفت از 22 فروردین 1333 با سرپرستی وزیر اقتصاد و دارایی، دکتر علی امینی آغاز شد که منجر به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد امینی - پیج شد. دکتر علی امینی، وزیر دارایی پیشین دولت مصدق نیز بود. محمد درخشش، نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی کرد. براساس قرارداد جدید که پس از ماه ها مذاکره در 28 شهریور، به امضای طرفین و در 29 مهر به تایید مجلس شورای ملی و در 6 آبان به تصویب مجلس سنا رسید، اگرچه ملی شدن نفت و صنایع نفت ایران مورد پذیرش طرف های خارجی قرار گرفت ولی دولت ایران تضمین می کرد که تا 25 سال نفت تولیدی را به شرکت های عضو کنسرسیوم (آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد. به این ترتیب فروش نفت ایران پس از نزدیک به چهار سال وقفه در بهمن سال 1333 از سر گرفته شد.

محمد درخشش، نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی هفت ساعته کرد اما در نهایت مجلس با تنها 5 رای مخالف قرارداد کنسرسیوم را در 29 مهر 1333 تصویب کرد. در این قرارداد که به «قرارداد امینی-پیج» نیز معروف شده است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت به دست شرکت های خارجی سپرده شد و ایران به دریافت حق الامتیاز (با نام مبهم «پرداخت اعلام شده») براساس اصل کلی پنجاه-پنجاه اکتفا کرد. براساس این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس 40درصد، شرکت های آمریکایی نیز 40درصد، شرکت شل 14درصد و شرکت نفت فرانسه 6درصد در منافع کار سهیم بودند. در بهمن 1351 در پی ملاقاتی که بین شاه و روسای کمپانی های نفتی غربی در شهر «سن ورتیس» انگلستان صورت گرفت، مقدمات شکل گیری کنسرسیوم جدید با شرکت اکثر کمپانی های نفتی غرب فراهم شد. در قرارداد جدید که در تابستان 1352(1973) به تصویب رسید 8 کمپانی نفتی حضور داشتند که به زودی 6 کمپانی دیگر به آن پیوستند. در این قرارداد که مدت اعتبار آن 20 سال تعیین شده بود شرکت های نفتی غرب در محدوده ای به مساحت 262/ 189 کیلومتر مربع حق عملیات ساختمانی یا حفاری داشتند.

حمله آمریکا به سه سکوی نفتی ایران

27 مهرماه 1366 نیروی دریایی آمریکا سه سکوی نفتی ایران در خلیج فارس را به گلوله بست. در اثر این اقدام متجاوزانه به دو سکوی نفتی آسیب شدید وارد شد.

مامفورد، مورخ و شهرساز معنویت گرا

لوئیس مامفورد، متفکر و شهرساز بزرگ قرن بیستم 19 اکتبر 1895 در نیویورک به دنیا آمد. شهرت وی بیشتر به دلیل دیدگاه انسان گرایانه و بشر دوستانه ای است که در آثار خود ارائه داده است. وی مورخ تمدن بشری، متخصص عصر ماشین، متخصص و کارشناس شهرهای متروپولتین و واضع نظریه های جوهری در جغرافیای شهری بود.

کار اصلی مامفورد در آغاز، نویسندگی و نقد دیدگاه های اجتماعی-فرهنگی بود. او توجه ویژه ای به مفهوم و پدیده شهر به عنوان یک نهاد اجتماعی داشت. از این دیدگاه بیشتر فعالیت های او در این دوره بر مسائل شهر به ویژه بر برنامه ریزی منطقه ای و شهری متمرکز بود. در این دوره همراه با هنری رایتو، کلارنس اشتاین «گروه برنامه ریزی منطقه ای» را برای «مسکن نیویورک» و «شورای برنامه ریزی منطقه ای» و «شورای برنامه ریزی اجتماعی» را در «انستیتو آمریکایی معماری» تاسیس کرد. اهمیت کار او در این دوره تا اندازه ای است که صاحب نظران شهرسازی و نظریه پردازان جامعه شناختی شهری از او به عنوان نظریه پرداز «انسانگرا» و «فرهنگ گرا» نام برده اند.

تاریخ، اخلاق و معنویات، تمدن و شهر زمینه های فکری لوئیس مامفورد را شکل می دهند. او از دیدگاه تاریخی معتقد است: «بدون یک کنکاش دقیق تاریخی، ذهن ما توان لازم را برای برداشتن گامی جسورانه در آینده نخواهد داشت.» وی همچنین شرط دستیابی به شخصیت والای انسانی را ارزش همسان بین زندگی ماشینی و اخلاقیات و معنویات می دانست. از دیدگاه مامفورد، شهرهای امروز به قدری آشفته و بی نظم هستند که انسان را دچار بار اضافی می کنند و باعث آسیب پذیری او می شوند. شهرهای جدید، نظمی خشک دارند و در خور انسان نیستند. مامفورد گفته است: شهرها و عمارت هایی که مردم در رویا می پرورند، جاهایی هستند که در نهایت در آن زندگی خواهند کرد.