عناصر عملکردی شهرهای اسلامی که مجموعه ای یکپارچه را تشکیل می دهند عبارتند از: حصار پیرامونی و دروازه ها، ارگ، مسجد جامع، محلات و بازار. در این میان، بازار به سبب مرکزیت اقتصادی و مالی خود برای شهرهای این حوزه فرهنگی دارای اهمیتی اساسی است. از این رو بازار شاخص اصلی شهرهای اسلامی و در عین حال، برجسته ترین ویژگی آنها به شمار می رود. در بازار شهرهای اسلامی، وجود مساجد، مدارس، بیمارستان ها و تاسیسات تجاری از جمله انبارها، دکان ها و دفتر در مجاورت هم، کلیتی متمرکز را می سازد که از یکسو مبتنی بر اندیشه وحدت اسلامی است و از دیگر سو متضمن منافع شهرنشینان به شمار می رود.