سقوط قلعه الموت

قلعه الموت یکی از قلاع تاریخی ایران به شمار می رود. این دژ در منطقه الموت قزوین شمال شرقی روستای گازرخان (قصرخان) قرار دارد و مقر اسماعیلیان به شمار می رفت. حسن صباح رهبر این جریان بود که در دوره سلجوقی قیام کرد.

وی در اواسط قرن پنجم هجری در قم در خانواده ای شیعی به دنیا آمد. بعد از تحصیلات ابتدایی راهی ری، مرکز علمی آن زمان ایران، شد. در آنجا با امیر ضراب، داعی اسماعیلی آشنا شد و به کیش اسماعیلیه درآمد. او پیش از 30سالگی به مصر سفر کرد و در سال 473 هجری به ایران بازگشت و به عنوان داعی اسماعیلی به مناطق مختلفی سفر کرد و به تبلیغ کیش اسماعیلی پرداخت. در حوالی سال 480 هجری نواحی دیلم و الموت توجه حسن صباح را به خود جلب کرد و او تمام فعالیت خود را در آن نواحی متمرکز ساخت. حسن صباح با کمک داعیان دیگر توانست تعدادی از افراد قلعه الموت را که در دست زیدیان بود به کیش اسماعیلی درآورد و مخفیانه به قلعه الموت وارد شده و با کمک اسماعیلیان آنجا بدون درگیری قلعه الموت را فتح کرد.

تسخیر قلعه الموت آغاز قدرت حسن صباح و پیروان وی بود. فعالیت اسماعیلیان در ایران آنچنان سریع و شدید بود که در مدت کوتاهی بسیاری از دژها و قلعه های استوار و شهرک های مستحکم نقاط کوهستانی ایران را به تصرف خود درآوردند. حسن صباح همواره باخلیفه بغداد و سلجوقیان به عنوان عاملان آنها در جنگ بود. قیام اسماعیلیان به فرماندهی حسن صباح در زمان پادشاهی عضدالدوله محمد آلب ارسلان سلجوقی شروع شد و در زمان هلاکوخان مغول متوقف شد. هلاکوخان در 15 دسامبر 1256 میلادی (24 آذر 635ش) وارد دژ معروف الموت شد و آن را که از پایگاه های مهم شیعه اسماعیلیه بود تصرف کرد. رکن الدین خورشاه رئیس دژ در برابر حمله مغولان پس از یک مقاومت کوتاه تسلیم شد.

آلپ ارسلان پسر چغری بیگ داوود دومین شاه از سلسله سلجوقی در ایران است. سلجوقیان از اعقاب ترکان بخارا و ماوراءالنهر بودند. آلپ ارسلان برادرزاده و داماد طغرل بود و پس از وی حکومت را به دست گرفت و به بسیاری نقاط لشکر کشید. «آلپ ارسلان» یک لقب تمجیدی به زبان ترکی به معنای «شیر شجاع» است. همچنین القائم بالله (خلیفه عباسی) آلپ ارسلان را لقب «عضدالدین برهان المومنین» داده بود. نفوذ سلجوقیان در دوره آلپ ارسلان به مرزهای شرقی قلمرو بیزانس می رسید و در پی لشکرکشی و پیشروی آلپ ارسلان به قفقاز و آناتولی رومی ها هراسان شدند. در نهایت این حضور به نبرد مشهور ملازگرد انجامید که با پیروزی آلپ ارسلان خاتمه یافت. بعد از نبرد ملازگرد حاکمیت آلپ ارسلان در آسیای غربی گسترش یافت و در جریان همین پیشروی ها بود که سرانجام به دست فردی به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلپ ارسلان با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده بود به سختی مجروح شد و بعد از چهار روز در 15 دسامبر 1072 میلادی جان سپرد.