آرشیو سه‌شنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۷، شماره ۴۴۹۹
تاریخ و اقتصاد
۳۰

کسب و کار چاروادارها

واژه چاروادار یا مکاری که گاهی آن را با قاطرچی یا ستوربان نیز یکی گرفته اند، شکل دگرگون شده واژه چهارپادار(چهارپادارنده) است. چاروادار به فردی می گفتند که حیوانات بارکشی مثل قاطر و اسب در اختیار داشت و با کرایه دادن آنها برای مسافربری و حمل بار روزگار می گذراند.

چاروادارها در عهد قاجار اعتبار و جایگاه اجتماعی بسیار پایینی داشتند؛ طوری که شغل آنها را جزو مشاغل پست شمرده اند و حتی برخی از نویسندگان آن عصر وقتی به دنبال ذکر مثالی از طبقات پایین اجتماعی بودند از آنها نام می بردند. با وجود چنین جایگاهی چاروادارها در نظام اجتماعی عصر قاجار نقش های مهمی برعهده داشتند. در عهد قاجار مسافرانی که قصد انجام سفر در جاده های ناهموار آن زمان را داشتند معمولا دو راه پیش روی خود می دیدند: مسافرت با اسب های چاپار یا مسافرت با کاروان و چاروادارها. تفاوت عمده این دو راه در سرعت سفر بود. راه نخست که سختی های خود را داشت به مراتب روش سریع تری بود و بیشتر برای افرادی که کاری ضروری و فوری داشتند کاربرد داشت. راه دوم اما روش رایج مسافرت در عصر قاجار و انتخاب عمده مسافران بود.

در این روش مسافران با کرایه کردن چهارپایانی از چاروادارها و همراه شدن با کاروانی که عازم مقصدی مشخص بود، اقدام به سفر می کردند. به این ترتیب نقش و اهمیت چاروادارها را باید در نوع رایج مسافرت در عصر قاجار یعنی مسافرت با کاروان جست وجو کنیم. شغل چارواداری در آن زمان دستمزد چندان مشخصی نداشت و میزان دستمزد چاروادارها معمولا به صورت توافقی در ابتدای هر سفر میان آنها و مسافران معین می شد. روال پرداخت هم به این صورت بود که مقداری از دستمزد پیش از حرکت و مقداری هم در پایان سفر پرداخت می شد.روشن است که در چنین روشی به طور بالقوه امکان بروز اختلاف وجود داشت و به همین دلیل در گزارش های متعددی به شکل گیری درگیری میان چاروادارها و مسافران بر سر حق و حقوق دو طرف اشاره شده است.

از مقاله ای به قلم اسما بهتاش