آرشیو سه‌شنبه ۴ دی ۱۳۹۷، شماره ۴۵۰۵
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

ورود نخستین دستگاه ضرب سکه به ایران

4 دی 1213ش برابر با 25 دسامبر 1834 دولت وقت ایران یک دستگاه ضرب سکه از اروپا (بروکسل) خریداری کرد. این دستگاه که تصمیم به خرید آن در آخرین سال حیات فتحعلی شاه قاجار گرفته شده بود نخستین ماشین ضرب مسکوک است که از اروپا برای ایران خریداری شد. ظهور سلسله قاجار در اواخر قرن دوازدهم با همان نظام پولی رایج صفویان آغاز شد. به طور خلاصه در این نظام پول رایج عبارت از سکه هایی بود که در ضرابخانه های تمامی شهرهای بزرگ به صورت دستی ضرب می شدند و توسط دارندگان امتیازی اداره می شدند که حق امتیاز می پرداختند.

ارزش پول به طور نظری براساس محتوای فلزی گرانبهای آنها بود که از سوی دولت تضمین می شد. سکه های خارجی باید برای ضرب دوباره به شکل سکه های ایرانی تحویل داده می شدند. این نظام در عمل کاستی های زیادی داشت. برای نمونه سکه ها ضرورتا دربردارنده فلز قیمتی لازم نبودند؛ سکه های خارجی به گستردگی در گردش نبودند و بازرگانان برای انواع خاصی از سکه تخفیف های گوناگونی طلب می کردند. همچون قبل سه نوع متفاوت فلز- طلا، نقره و مس- برای سکه مورد استفاده بودند، حال آنکه نظام ناقصی برای سازگاری با نوسانات در نسبت بهای این سه فلز به جا مانده بود. ایران همچنان نظام محاسباتی تومان- نقره را به ارث برد (که در زمان نادرشاه و جانشینانش به طور موقت با روپیه نقره و طلای هند جایگزین شده بود) که در آن سکه های عملا در گردش و دارای ارزش های محلی گوناگون به سختی با نظام محاسباتی نظری تطابق داشتند. ماجرای پول رایج دوره قاجار عبارت از یک گذار آهسته و همراه با وقفه به نظام جدید بود. در پایان کار این سلسله سکه هایی که ارزش اسمی داشتند به صورت مکانیکی در ضرابخانه ملی مرکزی که توسط دولت اداره می شد، تولید می شدند و پول کاغذی رایج شد. اما این گذار به هیچ روی کامل نبود: پول کاغذی همچنان به عنوان جایگزین نامناسب برای پول فلزی در نظر گرفته می شد، سه فلز هنوز مورد استفاده بودند و بازرگانان بخش خصوصی همچنان نقش بزرگی در عرضه پول رایج ایفا می کردند.

منبع: بخشی از یک یادداشت به قلم فاطمه قوتی
زادروز پدر علم مکانیک

آیزاک نیوتن، فیزیکدان، ریاضیدان، ستاره شناس و فیلسوف انگلیسی 25 دسامبر 1642 یک ماه پس از درگذشت گالیله در انگلستان به دنیا آمد. زمانی که آیزاک 3 ساله بود مادرش دوباره ازدواج کرد و او نزد مادربزرگش ماند. آیزاک علاقه ای به مزرعه خانوادگی نداشت و برای تحصیل به دانشگاه کمبریج فرستاده شد. پس از پایان تحصیلات به عنوان پروفسور ریاضیات در دانشگاه مشغول تدریس شد و مشهورترین کتابش را منتشر کرد.

وی در سال 1687 میلادی در سن 44 سالگی، شاهکار خود «اصول ریاضی فلسفه طبیعی» را به نگارش درآورد. در این کتاب او مفهوم گرانش عمومی را مطرح کرد و با تشریح قوانین حرکت اجسام، علم مکانیک کلاسیک را پایه گذاشت.از دیگر کارهای مهم او بنیان گذاری حساب دیفرانسیل و انتگرال است. نام نیوتن با انقلاب علمی در اروپا و ارتقای نظریه خورشید مرکزی پیوند خورده است. او نخستین کسی است که قواعد طبیعی حاکم بر گردش های زمینی و آسمانی را کشف کرد. وی همچنین توانست برای اثبات قانون های حرکت سیاره های کپلر برهان های ریاضی بیابد. در جهت بسط قوانین نامبرده، او این جستار را مطرح کرد که مدار اجرام آسمانی مانند ستارگان دنباله دار، لزوما بیضوی نیست بلکه می تواند هذلولی نیز باشد.افزون بر اینها، نیوتن پس از آزمایش های دقیق دریافت که نور سفید ترکیبی از تمام رنگ های موجود در رنگین کمان است. او گفته است من به واسطه کار و کوشش به شهرت رسیدم و اگر از عملی خسته می شدم، تفریح و رفع خستگی را در اشتغال به کار دیگری جست وجو می کردم.

فرانسه استقلال مهاجر نشینان انگلیسی را به رسمیت شناخت

دولت فرانسه 19 دسامبر 1777 استقلال مهاجرنشینان انگلیسی در آمریکای شمالی (ایالات متحده امروز) را به رسمیت شناخت.ششم ماه مه سال 1775، پاتریک هنری اندیشمند و مبارز آمریکایی از مهاجرنشینان انگلیسی این سرزمین خواست که بپاخیزند و آزادی و استقلال خود را از انگلستان

انگلیسی که با آنان پنج هزار مایل فاصله دارد و از چنین مسافتی حق حکومت کردن بر آنان را ندارد- بگیرند.وی برای تحریک مهاجرنشینان به قیام، این جمله مشهور خود را که در «تاریخ» باقی مانده است بیان کرد: «به من آزادی و استقلال بدهید، یا مرگ.»پاتریک هنری یک خطیب رادیکال بود. مورخان، هنری را که از راه وکالت در دادگاه امرارمعاش می کرد در ردیف ساموئل آدامز و توماس پین قرارداده اند. هنری که در ویرجینیا (کلونی قدیمی انگلیسی ها در آمریکای شمالی) زندگی می کرد برخلاف بیشتر همشهریان خود از آغاز کار ضدسلطنت و یک جمهوری خواه بود. در آن زمان و در آغاز انقلاب، بیشتر مهاجرنشینان انگلیسی خواهان استقلال امور خود بودند، ولی ضدسلطنت انگلستان نبودند.