تبدیل پزشکی به حرفه

اولین اطلاعات ثبت شده درباره پزشکی از ناحیه ای در عراق امروزی بین رودهای دجله و فرات به دست آمده است. این سرزمین بین النهرین نامیده می شود یعنی سرزمینی بین دو رودخانه. بیش از 5 هزار سال پیش، این ناحیه تمدن هایی به وجود آمده اند که در نوشته های باقی مانده از آنها به بیماری و درمان اشاره شده است.

شاید قدیمی ترین آنها، لوحی گلی متعلق به 2150سال قبل از میلاد است که شست وشو و بانداژ کردن زخم ها را شرح می دهد. لوح هایی متعلق به تمدن آشوریان (قرن هفتم قبل از میلاد) به شرح بسیاری از بیماری ها و سرانجام احتمالی آنها می پردازد. در این لوح ها همچنین فهرستی از مصارف پزشکی صدها گیاه، جانور و مواد معدنی آمده است. بسیاری از درمانگران بین النهرین، روحانی هم بودند، با این حال پزشکان (کسانی که به حرفه پزشکی و به درمان های طبیعی و نه ماوراء طبیعی می پرداختند) کم کم به عنوان صاحبان حرفه ای مستقل شناخته شدند. از حمورابی ششمین پادشاه مملکت قدیم بابل قانون نامه ای به جای مانده است که بر ستون سنگی عظیمی حک شده است. از 282 قانون حمورابی ده قانون مربوط به امور پزشکی است.

مثلا در فهرستی حق الزحمه پزشکان برای عمل جراحی روی بیماران طبقات مختلف اجتماعی آمده است و قوانین دیگر مجازات هایی را که در صورت مرگ بیماران متوجه پزشکان خواهد شد مشخص می کند.تمدن مصر قدیم همزمان با تمدن بین النهرین بود و حتی رشد بیشتری کرد. باستان شناسان طومارهایی از پاپیروس (ماده ای مشابه کاغذ که از نی ساخته می شد) یافته اند که حاوی نوشته های مصری زیادی در باب پزشکی است. یکی از آنها پاپیروس «جورج ابرس» است که قدمت آن به 1550 قبل از میلاد می رسد ولی احتمالا رونوشتی از اطلاعاتی بس قدیمی تر است. در آن شرح ده ها بیماری و درمان آنها (ازجمله طلسم های جادویی و حدود 700 دارو از انار گرفته تا چربی کرگدن) آمده است. پاپیروس ادوین اسمیت که حدودا 1600 سال قبل از میلاد نوشته شده است، در مورد جراحی است که اکثرا شامل درمان جراحت هایی مثل زخم ها و استخوان های شکسته است.

مشهورترین پزشک مصری که مدارکی از او در دست آمده است، «ایمحوتپ» است که حدودا در 2600 سال قبل از میلاد می زیست. این مرد با استعداد همچنین وزیر فرعون زوسر و طراح هرم آرامگاه پادشاه بود. «ایمحوتپ» چنان معروف شد که بعدها همچون خدا ستایش می شد. همچنین اسامی صدها پزشک مصری دیگر به جا مانده است. هرودوت، مورخ یونان باستان، نوشت که در عصر او، یعنی قرن پنجم پیش از میلاد، «در همه جا (در مصر)، پزشکان بسیاری وجود دارند.» حتی بعضی از آنها متخصص بودند و تنها به درمان بیماری های خاص یا اختلالاتی در قسمتی از بدن (مانند چشم) می پرداختند.

تجارت چنانکه در زمان سلاطین صفویه بود، اکنون در ایران نیست. (یعنی دوران آقامحمدخان) همه می دانند که در زمان سلطنت شاه عباس اول و سلاطین دیگر بعد از او، تجارت به چه پایه ای از ترقی و ازدیاد رسیده بود. ارامنه و یهود در اصفهان و شهرهای ایران توطن کرده، از جمیع مملکت هندوستان و جزایر محیط(اقیانوس)هند، کالاهای تجاری به ایران حمل کرده، یا از ایران به ممالک عثمانی و فرنگستان منتقل می کردند و مراوده تجارتی میان ایران و بلخ و بخارا و سمرقند و کشمیر به شدت بود.

امروزه دیگر امتعه هندوستان که در سابق به ممالک عثمانی می رفت، از طریق ایران عبور نمی کند، بلکه از هندوستان به خط مستقیم به بصره و بغداد رفته و از آنجا به موصل و حلب و شام حمل می شود. از مملکت ایران مقدار بسیار کمی به مملکت عثمانی حمل کالا می شود که در حقیقت مثل هیچ است. یهود و هنود از ایران رفته اند و مقدار کمی از ارامنه که باقی مانده اند، آنها نیز به بلای فقر و فاقه گرفتار شده اند. اهالی فرنگستان نیز به تدریج مراوده خود را از این مملکت بریده اند. تنها روسیه با ایران مراوده دارد که آن هم از سوءظن آقامحمدخان، می خواهد قطع شود. اگر حسن تدبیر و عقل و کفایت شاه عباس اول به اعقاب و اخلاف وی می رسید، اکنون ایران مرکز تجارت و مراوده تمام روی زمین با هندوستان بود.»