مدرسه نصریه یا ادبیه نخستین مدرسه در اردبیل بوده است که توسط محمدولی خان تنکابنی (نصرالسلطنه) که بعدها به سپهسالار اعظم ملقب شد، در 1322ق تاسیس شد. گروهی از روشنفکران و تجار اردبیل با وی همکاری کردند و نخستین مدرسه جدید را در اردبیل بنا نهادند و به احترام وی آن را مدرسه نصریه خواندند. بعد از آن، مدرسه جعفریه در 1324 ق تاسیس شد. از دیگر مدارس سرشناس که در اواخر دوره قاجار در اردبیل آغاز به کار کرد، می توان به مدرسه شرافت، مدرسه رشیدیه و مدرسه احمدیه اشاره کرد.

یکی از مهم ترین مدارس پیشرو در اردبیل در این زمان مدرسه تدین بود. این مدرسه یکی از اولین مدارس به سبک و شیوه نوین در شهر اردبیل است که با همت مرحوم «میرزا عبدالمجید تدین» در سال 1296 خورشیدی تاسیس شد و بر این اساس یکی از قدیمی ترین مراکز آموزشی اردبیل به حساب می آید. تدین در شهریور 1277 خورشیدی در محله پیر مادر اردبیل چشم به جهان گشود. او دانش آموخته مکتب خانه «میرزا عزیز» مکتب دار صاحب نام عصر خود بود که بعد از اتمام تحصیلات، با صلاح دید استاد خود خانه ای را در کوچه حسن آباد پیرعبدالملک اجاره و به مدرسه تبدیل کرد. کلمه مدرسه چون در نزد مخالفان به مفهوم «اشکولا» تفسیر می گشت و معنی و مظهری از مسیحیت تعبیر می شد از این رو به جای مدرسه تابلوی آن را به صورت «دبستان» تهیه شد. می توان گفت در تاریخ فرهنگ ایران یا دست کم در منطقه آذربایجان اولین باری بود که نام دبستان به جای مدرسه عنوان شد. این دوراندیشی سبب شد تا مدرسه از آسیب های بدخواهان دور بماند و روزبه روز در طریق پیشرفت و اعتلای خود قدم هایی بردارد و تا آنجا برسد که در سال های 1308 تا 1320 خورشیدی به صورت برجسته ترین و مهم ترین مدارس اردبیل در آید و با تشکیل کلاس های متوسطه، کانون تربیتی بزرگی در این شهر شود. هزینه مدرسه تدین با وجوهی که از دانش آموزان به عنوان شهریه می گرفتند، تامین می شد. در مجموع می توان گفت پیشرفت و افتخارات مدرسه تدین مرهون فداکاری ها و علاقه مندی های وصف ناپذیر مدیر و موسس آن بود. البته در کنار وی، افرادی مانند شادروان سیدمهدی مهدوی معروف به آقای ناظم، مرحوم حسن وحیدی دبیر نابینا ولی دانشمند روشن بین را در این امر دارای سهم بسزایی در آموزش و پرورش شهر اردبیل و دبستان تدین داشتند.