روزی که شاه رفت

26 دی 1357 در پی تشدید اعتراضات مردمی که سراسر کشور را فرا گرفته بود محمدرضا شاه از ایران خارج شد. او در مصاحبه کوتاهی به خبرنگاران گفت: «مدتی است احساس خستگی می کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمنا گفته بودم پس از اینکه خیالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت. این سفر اکنون آغاز می شود و تهران را به سوی آسوان در مصر ترک می کنم. امروز با رای مجلس شورای ملی که پس از رای سنا داده شد، امیدوارم که دولت بتواند هم در جبران گذشته و هم در پایه گذاری آینده موفق شود.»

غلامحسین صالحیار سردبیر وقت روزنامه اطلاعات با تیتر «شاه رفت» این خروج تاریخی را در اذهان ثبت کرد. در آن زمان در ایران هنوز کار حروفچینی به صورت سربی (لاینو تایپ) انجام می گرفت و تهیه حروف و قرار دادن آنها در قالب فولادین صفحه سازی و سپس زیر پرس قرار دادن و به صورت صفحه استوانه ای شکل فلزی در آوردن و به ماشین چاپ بستن وقت گیر بود و صالحیار که رفتن شاه را از چند روز پیش از آن پیش بینی کرده بود تهیه این تیتر فوق العاده درشت را به استاد «عباس مژده بخش» مدیرفنی صفحات سفارش داده بود. صالحیار برای قبولاندن این تیتر به شورای دبیران روزنامه استدلال کرد که هدف از نوشتن این دو کلمه به این درشتی این است که نظامیان پایین دست اطمینان حاصل کنند که شاه باز نخواهد گشت و بنابراین با در نظر گرفتن عواقب کار، از تیراندازی به مردم خودداری کنند و هدف عمده او جلوگیری از قتل عام مردم است. با وجود این استدلال، وی برای جلوگیری از مخالفت احتمالی بعضی دبیران تحریریه مجبور شد نهیب بزند.

این تیتر سبب شد که نظامیان از بازگشت شاه مایوس شوند و بیش از گذشته به انقلابیون بپیوندند. همزمان با فرار محمدرضا پهلوی از ایران، امام خمینی(ره) پیامی در 9 ماده برای ملت ایران فرستادند که اهم آن عبارت بود از: «به کسانی که در شورای سلطنتی غیرقانونی به عنوان عضویت داخل شده اند اخطار می کنم که بی درنگ از این شورا کناره گیری کنند و در صورت تخلف، مسوول پیشامدها هستند؛ به وکلای غیرقانونی مجلسین اخطار می شود که از رفتن به مجلس احتراز کنند و در صورت تخلف، مورد مواخذه ملت شریف قرار خواهند گرفت.» در همین پیام آمده بود: «کشاورزان نسبت به کشت گندم دیم اقدام کنند؛ بانک ها از پرداخت سپرده های وابستگان رژیم و دزدان و غارتگران اموال بیت المال خودداری کنند؛ دانشگاهیان باید به مبارزه خود علیه دولت غاصب و شاه و شورای غیرقانونی سلطنت ادامه دهند و استادانی را که با دستگاه ظلم رابطه دارند، نپذیرند.» همچنین امام در این پیام، برپایی راهپیمایی روز اربعین را به مردم توصیه کردند.

گیبون، مورخ امپراتوری روم

ادوارد گیبون، مورخ انگلیسی 16 ژانویه 1794درگذشت. بزرگ ترین اثر او کتاب «انحطاط و سقوط امپراتوری روم» است. این کتاب در شش جلد میان سال های 1776 تا 1788 به چاپ رسید. کتاب انحطاط و سقوط امپراتوری روم با ترجمه ابوالقاسم طاهری به زبان فارسی منتشر شده است (تهران، 1347). گیبون به دلیل آشنایی اش با زبان فرانسه، به زندگانی اجتماعی و معنوی لوزان روی کرد و گاهی به پیروی از کارهای ولتر یا مکاتبه با دانشمندان سوئیس می پرداخت.

به گفته خودش از آغاز جوانی در اندیشه مورخ شدن بود و همواره در این باره فکر می کرد که تاریخ چه کشوری را بنویسد، اما پیش از گزینش تاریخچه ای از سرگذشت های بی شمار فراروی، رساله ای محققانه به فرانسه نوشت و از این روی درهای آشنایی اش با بزرگان فرانسه باز شد.وی چند سالی در ایتالیا زندگی کرد و سال ها پس از این دوران، در اندیشه نوشتن تاریخ «انحطاط و سقوط شهر روم» افتاد، اما از این اندیشه برگذشت و سرانجام تاریخ امپراتوری روم را نوشت.او در 1770م (35 سالگی) به نویسندگی سرگرم بود که پدرش درگذشت و از این رو، زمانی را به ساماندهی کارهای او و نقل و انتقال اموال وی صرف کرد و دوباره به کار اصلی اش بازگشت و در 1776 نخستن جلد انحطاط و سقوط امپراتوری روم را به سرانجام رساند. او در این دوره نه تنها بر مواد تاریخ چیره شد که در نویسندگی شیوه ای ویژه پیشنهاد و خود همان را برگزید. این کتاب به گفته خود او به هر خانه ای راه یافت و زمینه را برای شهرت او فراهم آورد. جلد دوم و سوم این اثر طی 5 سال نوشته شد.

هم زمان با استقلال کشور مکزیک در قاره آمریکا از دست استعمار اسپانیا در سال 1821م، شورش هایی علیه دولت مرکزی صورت گرفت. یکی از این شورش ها در سال 1836م در ایالت تگزاس که آن زمان جزئی از مکزیک بود، روی داد و به همین دلیل، قوای مکزیکی به رهبری رئیس جمهور وقت، سانتا آنا، طی نبردی شدید، شورشیان را سرکوب کردند. ولی پس از مدتی رهبر استقلال طلبان تگزاس به نام هوستون با حمایت آمریکا توانست قوای دولتی مکزیک را شکست دهد و به این ترتیب در تگزاس نظام جمهوری به ریاست هوستون اعلام شد.

در 4 ژوئیه 1845م، مجلس نمایندگان جمهوری مستقل تگزاس موافقت کرد که به صورت یکی از ایالت های آمریکا به آن کشور ضمیمه شود. این عمل موجب عکس العمل مکزیک شد و پس از قطع رابطه دو کشور، جنگ شدیدی میان مکزیک و آمریکا در 16 ژانویه سال 1846م درگرفت. در نهایت با شکست مکزیک در فوریه 1848م، پیمان صلح منعقد شد که براساس آن آمریکا مالک تگزاس شد. همچنین نواحی وسیعی شامل نیومکزیکو، کالیفرنیا، آریزونا و مناطق اطراف در شمال غرب مکزیک به آمریکا واگذار شد و استعمار به صورتی دیگر شکل گرفت.