در سال 1280 سیم تلگراف آذربایجان به سرحد ارس واصل و مابین جانشین مملکت قفقاز و پادشاه ایران و همچنین مابین امپراتور روس و ناصرالدین شاه مخابرات تهنیت آمیز ردوبدل شد. با این حادثه روس ها نیز بنا بر آنکه خود را حامی دولت قاجاریه می دانستند و در همه امور با انگلیس ها رقابت می کردند خود را در تلگراف ایران ذی حق شمردند. مع هذا نظر به اینکه متصرفات روسیه به خاک اصلی آن کشور اتصال داشت، طبیعتا میسر بود که خطوط تلگرافی آن کشور را در داخل خاک روسیه احداث کنند و پیش ببرند و احتیاجی به ممالک خارجه نبود، روس ها به عجله در پی کسب امتیاز برنیامدند و آن را به وقت لازم موکول کردند و ده سال و نیم بعد نیز مقاوله نامه ای در باب مبادله تلگراف ها با ایران منعقد ساختند و تعرفه مخابراتی برای مدت محدود رد و بدل کردند که هریک از طرفین اگر درصدد فسخ بود، باید شش ماه قبل به طرف دیگر اطلاع دهد.

نخستین قرارداد تلگرافی ایران و روس که در دست است، قرارداد سلخ صفر 1298 برابر با 31 ژانویه 1881 است. در عقد این قرارداد نماینده ایران میرزا سعیدخان موتمن الملک، وزیر امورخارجه و نماینده روسیه زینوویف، وزیر مختار روسیه در ایران بود. در مقدمه این قرارداد اشاره ای هست به قرارداد دیگری که در تاریخ 12 جمادی الثانی 1298 بین وزارت امورخارجه ایران و سفارت روس در طهران منعقد شده بود و نیز در قرارداد 1298ق تصریح شده است به اینکه روس ها مایلند به جهت مخابره با اداره نظامی ماورای بحرخزر از خطوط تلگرافی ایران استفاده کنند و از این مساله می توان احتمال داد که این مخابره از قفقاز به نقاط ماوراء بحر خزر بوده و روس ها یا وسیله کابل کشی در دریای خزر را نداشته اند یا سیم کشی در دریای خزر را مقرون به صرفه نمی دیده اند و بهتر دانستند که از خطوط ایران که در حوالی دریای خزر بوده است، استفاده کنند. در اینجا نکته مهم دیگری هم هست و آن اینکه روس ها پس از شکست سپاهیان ایران از ترکمانان، به نواحی ماورای خزر توجه کردند و به تدریج خیوه و تاشکند و سمرقند و بخارا را تا 1285 مسخر کردند و برای باز کردن راه خود به حدود افغانستان تصمیم به سرکوبی ترکمانان گرفتند؛ اما در آغاز کار در سال 1296 از ایشان شکست خوردند و دوسال بعد در 1298 در محل گوگ تپه آنها را به کلی از پا درآوردند و تصرف آنها در ماوراءالنهر و نواحی آن سوی دریای خزر قطع شد و این دو تاریخ 1296 و 1298 همان است که در قراردادهای تلگرافی هم دیده می شود و احتمالا این قضایا به هم ارتباط نزدیک داشته است.

اثر فتوحات روس ها در ماوراءالنهر در این قرارداد محسوس است زیرا روس ها صریحا و واضحا نظرهای خود را بر دولت ایرات تحمیل کرده و درقرارداد گنجانده اند و این جنبه تحکم آمیز قرارداد خیلی روشن است. در تاریخ پنج شنبه پنجم شوال 1303 نیز روس ها قراردادی با ایران بستند که پنج سال بعد نظر به تغییر آیین نامه بین المللی مخابرات قوام الدوله وزیرخارجه ایران و بوتزوف سفیر روسیه به موجب مقاوله نامه ای موافقت کردند که قرارداد مزبور تا خاتمه قرارنامه بین المللی پاریس معتبر بماند. هشت روز پیش از این تاریخ یعنی در 25 رمضان 1308 نیز قراردادی میان وزیر امورخارجه ایران به نمایندگی دولت ایران و سفیر روسیه به نمایندگی آن دولت، منعقد شد که در تاریخ غره ربیع الثانی 1310 یعنی قریب 18 ماه بعد مبادله شد. این قرارداد متعاقب احداث خط تلگرافی بین سرخس قدیم و سرخس جدید صورت گرفت و ضمن آن قرار شد که حفاظت از سیم داخلی هر دولت برعهده خود آن دولت باشد و از هر کلمه ای بیست سانتیم حق ترانزیت گرفته شود…

در تلگرافخانه های بین سرخس و جلفا و سرخس و چکشلر هرجا دولت روس بخواهد صاحب منصبمان خویش را بگمارد…اگر در اسامی ماده آخر اشتباهی نباشد معلوم می شود دو رشته سیم یکی کوتاه تر (از سرخس تا چکشلر) و دیگری بلندتر (از سرخس تا جلفا در مرز آذربایجان) در اختیار روس ها بوده است و اگر اشتباهی حاصل شده است صحیح آن باید به این صورت باشد که بین سرخس و چکشلر (اولی در شمال شرقی خراسان، دومی در جنوب شرقی دریای خزر اندکی به سمت شمال) و چکشلر و جلفا هرجا دولت روس بخواهد صاحب منصبان خویش را بگمارد. بعد از این مبادله این قرارداد، دیگری در تاریخ 11 ربیع الاول 1311 بین ایران و روسیه منعقد شد که سیم تلگراف بین دو آستارا را اتصال دهند. مدت قرارداد بسته به میل طرفین بود با قید اینکه پس از فسخ هم تا یک سال دارای اعتبار باشد.

علاوه بر این قراردادها چون خط تلگرافی هند و اروپا از روسیه می گذشت، هرگونه قرارداد یا موافقت نامه ای درباره خط شمال غربی ایران باید با موافقت نماینده آن دولت باشد. این قرارداد تا انقلاب روسیه برقرار و مجری بود و چون دولت ایران حکومت کمونیستی روسیه را به رسمیت شناخت، دولت روسیه از تمام امتیازات خود در ایران صرف نظر کرد و درنتیجه قراردادهای مزبور ملغی شدو خطوط تلگرافی که در دست روس ها بود به ایران بازداده شد. یعنی طبق «بند ث» فصل دهم پیمان مورخ 20 اردیبهشت 1307 امتیازات روس ها لغو شد و دولت شوروی تمام خطوط تلگرافی و تلفنی را که در ایران توسط دولت تزاری ساخته شده بود با تمام متعلقات و ابنیه و اثاثیه، بلاعوض به ملکیت قطعی ایران واگذار کرد.