آرشیو دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۷، شماره ۴۵۴۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰
واکاوی

اولین کتاب اقتصادی در ایران

تا اوایل قرن بیستم هیچ کتاب اقتصادی در ایران چاپ نشد. کتاب سیمون دسیسموندی (Simon D.Sismondy) «اصول اقتصاد سیاسی» در حدود سال 1883 میلادی به فارسی ترجمه شد؛ اما منتشر نشد. اواخر سال 1905 میلادی، محمدعلی فروغی کتاب «اصول علم ثروت ملل یعنی اقتصاد سیاسی» را منتشر کرد که برداشت آزادی از کتاب درس اقتصاددان فرانسوی پل برگارد است.

کتابی که همزمان در دانشگاه های فرانسه تدریس می شد. پل برگارد اقتصاددان مشهوری نبود. در تمامی کتاب های تاریخ اقتصادی که نویسنده مقاله بررسی کرده، فقط شومپیتر اشاره به مطلبی کرده که برگارد در زمان حیاتش منتشر کرده بود و کار دیگری از کلمنت جاگلار که در 1909 میلادی منتشر شده است.اوایل قرن نوزدهم و اوایل سال های قرن بیستم شاهد کارهای اقتصاددانان مشهوری مثل جونز، مارشال، والراس و فیشر هستیم. مارشال کتاب «اصول علم اقتصاد» را در 1890 میلادی منتشر کرد و ایروینگ فیشر تز خودش را که کاربرد ریاضیات در اقتصاد بود، در سال 1892 میلادی منتشر کرد. بنابراین باید پرسید چرا فروغی کتاب یک اقتصاددان معمولی را انتخاب کرده که هیچ نقشی در آخرین پیشرفت های علم اقتصاد نداشته است؟ پاسخ ممکن است این باشد که فروغی علم اقتصاد نمی دانست و احتمالا با آخرین پیشرفت ها در این رشته آشنا نبود. به علاوه تسلط او به زبان فرانسه دامنه انتخاب او را به کتاب های فرانسوی محدود کرده بود. با وجود این انتخاب او بد هم نبود؛ زیرا هیچ کتاب اقتصادی به زبان فارسی وجود نداشت و حتی اندک افراد تحصیلکرده هم با این موضوع آشنا نبودند. خوانندگان برای فهم کتاب های پیشرفته علم اقتصاد مشکل داشتند؛ درحالی که کتاب برگارد برای خیلی ها قابل فهم بود. فروغی هم با فرهنگ غرب و هم شرق آشنا بود و در این دو محیط تحصیل کرده بود. کار مشهور او تاریخ فلسفه غرب است…برای سال های طولانی کتاب رگارد تنها کتاب در دسترس برای خوانندگان ایرانی بود.

منبع: صادق بافنده ایمان دوست، «تاریخ تفکر اقتصادی در ایران 1307-1253ش»، پژوهشنامه تاریخ.