آرشیو سه‌شنبه ۲۳ بهمن ۱۳۹۷، شماره ۶۹۹۶
اندیشه
۱۰
پیشخوان

اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی

دکتر محمود سریع القلم (انتشارات دانشگاه شهید بهشتی)

دکتر سریع القلم استاد فلسفه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، پس از آنکه کتاب «اقتدارگرایی ایرانی در عهد قاجار» را منتشر کرد پژوهش خود در رابطه با توسعه یافتگی در ایران را بسط داد و حاصل آن کتابی شد با عنوان «اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی» که بر نحوه تصمیم سازی ها در حکومتداری 57 ساله پهلوی اول و دوم تمرکز دارد و از خلال آن به روحیات و سلایق و نگرش های ایرانیان و حاکمان آن در این برهه زمانی می پردازد و بر آن است تا مبانی فلسفی یک کشور را و هر آنچه را که در گرو هویت و بنیان های پیدا و پنهان برای رسیدن به توسعه است ، نشان دهد.نویسنده، علت اصلی سقوط پهلوی را نداشتن یک سیستم واحد حکمرانی می داند و نبود توسعه یافتگی در ایران این دوره را به منش فردگرایی پهلوی نسبت می دهد که باعث حرکت های سینوسی و ناهمگون در حکمرانی پهلوی و توسعه یافتگی ایران شد. از نظر سریع القلم این امر در غیاب مبانی فلسفی مدرنیته در ایران رخ داده است. نبود دولت ملی بر مبنای اجماع فکری- فلسفی، اعمال محدودیت برای رقبای فکری و نبود تصمیم گیری های رقابتی و جمعی از دیگر عللی است که سریع القلم برای قرار گرفتن پهلوی بر سراشیبی سقوط برمی شمارد.سریع القلم کانون نظری این نوع بحران ها را روی آوردن به پوپولیسم می داند و معتقد است؛ صرف نظر از آنکه در این دوره تمرکز بر پروژه های عمرانی و برخی از اشکال مدرن سازی همچون ارتش و راه آهن و نظام آموزشی مدرن بود اما به دلیل سایه انداختن فردگرایی بر نظام تصمیم گیری، توسعه در دوره پهلوی ناکام ماند. نویسنده در این پژوهش، با آوردن نقل قول و ذکر شواهد تاریخی، حال و هوای این دوره را تشریح می کند و از رهگذر خاطرات و نامه ها و یادداشت های روزانه و سفرنامه ها، پیشرفت و توسعه یافتگی عصر پهلوی را در ترازوی نقد می گذارد.