آرشیو چهار‌شنبه ۲۴ بهمن ۱۳۹۷، شماره ۴۵۴۵
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

زادروز نظریه پرداز رانت

13 فوریه 1766 توماس مالتوس، اقتصاددان شهیر و اثرگذار انگلیسی در شهر وسکات در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد. مالتوس به خاطر پایه گذاری نظریه رانت مشهور است. او در زمینه بحران اقتصادی، مساله جمعیت و رابطه آن با فقر نیز صاحب نظریه است. پدر او نجیب زاده ای روستایی و تعلیم یافته بود که با فلاسفه زمان خود به خصوص دیوید هیوم و حتی ژان ژاک روسو نیز ارتباط داشت. پس از تحصیلات خود در کمبریج، چون کوچک ترین فرزند بود، برحسب معمول زمان، به حوزه رهبانیت فرستاده و کشیش شد. وی در 39 سالگی ازدواج کرد. در سال 1807 به استادی آموزشگاهی که توسط کمپانی هند در شهر دهلی تاسیس شد، منصوب شد و تا آخر عمر یعنی 1834 در آنجا باقی ماند.

در 32 سالگی (1798) کتابی پرهیاهو، تحت عنوان «اصل تکثیر نفوس و تاثیر آن در ارتقای جامعه» را بدون ذکر نام خود، انتشار داد و مورد حمله شدید مخالفان قرار گرفت. چهار سال بعد، پس از تعمق بیشتر و ارائه دلایل گویاتر به تجدید چاپ آن پرداخت و با اصلاحات و حواشی، تقریبا تحت همان عنوان «تحقیق در اصل ازدیاد نفوس و تاثیر آن بر سعادت بشر» منتشر کرد. حضور علمی و عملی دیدگاه های وی با انتشار «اصول اقتصاد سیاسی» در سال 1820 وارد مرحله تازه ای شد. علاوه بر آن، مالتوس کتب دیگری درباره «محصول خالص»، «تعاریف علم اقتصاد»، «مطالعاتی درباره قوانین مربوط به غلات» و «ماهیت و افزایش بهره مالکانه» که معرف اطلاعات بسیط اقتصادی اوست انتشار داد. بنا به نوشته فریدون تفضلی در کتاب «تاریخ عقاید اقتصادی» اساس و پایه نظریه مالتوس را از یک طرف یک مساله فیزیولوژیکی و از طرف دیگر یک مساله فنی تشکیل می دهد. در نظریه جمعیت، شرط اساسی، همانا «قانون بازدهی نزولی» است؛ که نتایج شوم خود را در صورتی که شیوه فنی تولید ثابت بماند، به جامعه تحمیل خواهد کرد

آغاز استعمار شرق از سوی انگلیسی ها

13 فوریه1601 جیمز لانکاستر (1618 1554) به عنوان نماینده کل کمپانی هند شرقی با پنج کشتی و 500 مرد مسلح، انگلستان را به سوی مشرق زمین ترک کرد و این آغاز استعمار انگلیس در این منطقه از جهان است. فرمان تاسیس کمپانی هند شرقی انگلستان (با هدف ظاهری ایجاد مراکز داد و ستد و گسترش بازرگانی) 31 دسامبر 1600 میلادی به امضای الیزابت اول ملکه این کشور رسیده بود.

در ظاهر، گردانندگان این کمپانی 216 تن از امیران، اشراف و بازرگانان انگلستان بودند و سرمایه اولیه اش 72 هزار پاوند طلا بود. هدف اصلی لندن، رقابت با پرتغال و هلند و استعمار شرق بود. الیزابت اول مدت اعتبار این کمپانی را 15 سال تعیین کرده بود. در آن زمان شاه عباس یکم در ایران سلطنت داشت. لانکاستر افسر نیروی دریایی انگلستان در جریان جنگ دریایی سال 1588 با اسپانیا، فرمانده ناو ادوارد بوناونچر بود. این جنگ به برتری اسپانیا پایان داد و به تدریج انگلستان را بر جایگاه آن نشاند. لانکاستر با مشرق زمین آشنا بود و راه های دریایی آن را می دانست. وی قبلا با همان ناو توپدار ادوارد بوناونچر یک سفر دریایی تحقیقاتی به سیلان (سریلانکا)، مالاکا (مالزیا) و سوماترا (اندونزی) کرده بود. وی در سفر دوم در چند نقطه کشتی های هلندی و پرتغالی ها را تصاحب کرد و با استفاده از اشتباهات پرتغالی ها که برای استقرار در هند به زور متوسل شده بودند توصیه کرد که در آغاز کار بهتر است از امپراتور تیموری هندوستان (جهانگیرشاه) کسب اجازه شود. لانکاستر که از دولت لندن لقب «سرSir» گرفته بود، در سال 1607 در ناحیه سورات در ساحل غربی هند مستقر شد. کمپانی هند شرقی بعدا به تملک دولت انگلستان در آمد و استعمار هندوستان، شبه جزیره مالاکا (مالزیا)، سریلانکا، هنگ کنگ، برمه، استرالیا، نیوزیلند، جزایر اقیانوس هند، ایجاد سنگاپور و… آغاز شد.

(منبع روزنامک)
ساخت نخستین خودرو فورد برای کم درآمدها

13 فوریه 1903 (24 بهمن 112 سال پیش) نخستین خودرو 750 دلاری فورد در کارخانه اش در خیابان ماک واقع در شهر دیترویت میشیگان ساخته شد که بعدا به یک پزشک فروخته شد.

موتور این خودرو بنزین سوز دارای دو سیلندر و توان آن 8 اسب بخار بود و می توانست تا سرعت 45 کیلومتر در ساعت حرکت کند. تا آن زمان، اتومبیل یک کالای لوکس بود. هنری فورد با ساختن فورد «مدل A» آن را به صورت یک وسیله ضروری زندگانی درآورد. به این ترتیب داشتن اتومبیل از انحصار ثروتمندان خارج شد. به رغم 750 دلار بودن فورد مدلA، در آن سال تنها 1750 دستگاه از آن مدل فروش رفت. خودرو فورد مدلAبا کمک مهندس ویلیز طراحی شده بود و مزد کارگران سازنده آن یک دلار و نیم در هر روز بود.