آرشیو سه‌شنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۷، شماره ۴۵۵۰
تاریخ و اقتصاد
۳۰

گاهشمار

رضاخان فرمانده نیروهای مسلح شد

رضاخان پهلوی 30 بهمن ماه 1303 چهار روز پس از تصویب مجلس شورای ملی، رسما خود را فرمانده کل نیروهای مسلح ایران اعلام کرد. مجلس شورا در جلسه 26 بهمن ماه 1303 خود به رغم مخالفت هواداران سلطان احمد شاه قاجار، فرماندهی کل قوا (نیروهای دفاعیه و تامینیه) را از شاه سلب و به رضاخان محول کرد. در آن زمان رضاخان رئیس الوزراء و وزیرجنگ بود.

ایستگاه میر، یک شاهکار علمی

19 فوریه سال 1986 روزی تاریخی در صنعت هوافضا بود. دانشمندان شوروی در این روز ایستگاه فضایی «میر» را به فضا فرستادند. این نخستین ایستگاه فضایی برای اقامت طولانی فضانوردان بود که بشر به مدار زمین فرستاد.

ایستگاه میر (Mir میر به معنای صلح) تا مارس 2001 به مدت 15 سال در مدار زمین بود و در این مدت فضانوردان متعددی در آن اقامت کرده بودند. ایستگاه میر برای مدت پنج سال طراحی شده بود، اما پانزده سال عمر کرد. طی این مدت، میر 86 هزار بار به دور زمین چرخید. سیزده سال از عمر مداری این ایستگاه، با حضور و اقامت فضانوردان و محققان سپری شد. میر معمولا سه خدمه داشت اما گاهی تا شش خدمه را نیز در یک ماه پذیرا بود. در سال 1995، والری پولیاکوف رکورد 439 روزه اقامت در فضا را در این ایستگاه به نام خود ثبت کرد. میر همچنان رکورددار طولانی مدت ترین اقامت مداوم در فضا است. این ایستگاه پذیرای فضانوردانی از بسیاری از کشورهای مختلف دنیا بوده است.

میر، شاهکار صنعت فضایی اتحاد جماهیر شوروی و پرافتخارترین برنامه فضایی این کشور سرانجام، بیست و سوم مارس 2001 (سوم فروردین 1380)، بعد از پانزده سال فعالیت مستمر، ارزشمند و تاریخی، به دلیل هزینه تعمیر و نگهداری بسیار زیاد آن (نزدیک به 150 میلیون دلار در سال) از طریق مسیر کنترل شده ای وارد اتمسفر زمین شد و از بین رفت. در ابتدای ورود میر به جو غلیظ، ارائه های خورشیدی آن سوختند. سپس مدول های به هم متصل میر شروع به سوختن کردند و درحالی که شعله ور بودند از هم جدا شدند. شاهدان عینی، شش قطعه نورانی فروزان را مشاهده کردند که با سرعت زیاد عرض آسمان را درنوردیدند و رد سفیدی از دود از خود برجای گذاشتند. به گفته ناظرانی که از هواپیما سقوط میر را دنبال می کردند، میر زودتر از آنچه که پیش بینی می شد در جو سوخت. قطعات سوخته این ایستگاه در اقیانوس آرام سقوط کرد.

سکه های دوره تیمور گورکانی

تیمور گورکانی پس از 36 سال سلطنت و بر جا گذاشتن قلمرویی گسترده، 18 فوریه سال 1405 میلادی در اترار درگذشت. از وی 31 پسر، نوه، نبیره و نبیره زاده باقی ماند. از فرزندان ذکور وی، عمرشیخ و جهانگیر در زمان حیات تیمور درگذشتند و میرانشاه و شاهرخ نیز چون مورد توجه پدر نبودند، به جانشینی انتخاب نشدند و تیمور، پیرمحمد جهانگیر را که در آن زمان والی کابل بود، به جانشینی خود برگزید.

سیاست تیمور در اداره شهرهای تسخیرشده، واگذاری حکومت هر ولایت به یکی از اعضای خاندانش یا حکام محلی مورداعتماد و قرارگرفتن خودش در راس همه امور بود. با اعلام خبر مرگ تیمور، این امیرزادگان و مدعیان سلطنت، بر سر جانشینی او به کشمکش پرداختند.پول رایج تیموریان در تمام دوره حکومتشان، براساس نظام پولی تک فلزی از سکه های نقره قرار داشت. با وجود این، سکه طلایی وجود دارد که آن را قراقویونلوها به سال 849 در بغداد به نام شاهرخ ضرب کرده اند و گویای قدرت برتر تیموریان بر عراق عرب است. سلیمان میرزا و شاهرخ نیز در زمان سلطنت همایون و اکبر، خویشاوندان مغولشان در هند، سکه های طلای ربع اشرفی در بدخشان ضرب کرده اند. تعدادی سکه مسی که به مناسبت های خاص ضرب شده نیز به نام تیمور و پسرش شاهرخ شناخته شده، اما شمار اندکی از آنها میان مردم منتشر شده است. احتمالا سکه های طلای خارجی (بیشتر سکه های زر ونیزی و اشرفی های ممالیک که مانند کالا معامله می شد) در معاملات میان بازرگانان بزرگ، به آسانی در دسترس بوده است.

همچنین محتمل است که روسای شهرهای بزرگ سکه های مسی معمولی بسیاری برای تسهیل خرید روزانه اهالی ضرب کرده باشند.از بررسی سکه ها روشن می شود که منشا «تنکه تیموری» که نوعی سکه است و اجزای آن، یعنی درهم، سکه هایی است که خانات جغتای ماوراءالنهر و اسلاف بلافصل تیمور، و بعدها حاکمان صوری وی در سمرقند ضرب و منتشر کرده اند. تنکه هرگز بخشی از نظام پولی ایلخانی نبود. این نظام پولی را در 696 محمودغازان پایه ریزی کرد که براساس آن، پول رایج، دینار نقره بود. هر دینار شش درهم و ده هزار دینار برابر یک تومان (واحد اصلی شمارش) بود. چون تیموریان دستگاه اداری (دیوانی) متمرکزی نداشتند تا نظام پولی واحدی برای قلمرو خود پدید آورند، مایل بودند که سکه های متداول در کشورهای فتح شده را حفظ کنند. در نتیجه، سکه نقره بسیار با اوزان متفاوت پدید آمد. ضرابخانه های اصلی تیموریان در سمرقند و هرات قرار داشت، اما همچنان که از چنین نظام غیرمتمرکزی می توان انتظار داشت، ضرابخانه تقریبا در هر شهر بزرگ دیگری نیز دایر بود.

(منبع: لیلا خلج زاده، پنجاه سال در فضا، سازمان فضایی ایران، تهران، 1386)