آرشیو یک‌شنبه ۵ اسفند ۱۳۹۷، شماره ۴۵۵۴
تاریخ و اقتصاد
۳۰
گاهشمار

روایت پیروزی نادر در نبرد کرنال

بامداد روز پانزدهم ذی الحجه (24 فوریه) نادر قوای خود را به سه لشکر تقسیم کرد. نصرالله میرزا را مامور کرد که به فرماندهی یکی از لشکرها به طرف کرنال جلو راند و خود به فرماندهی یک لشکر دیگر به طرف جنوب پیش رفت تا از مواضع دشمن خبردار شود و به میدان نبرد سرکشی کند. در اثنای این پیشرفت سپاهیانی که برای جلوگیری از رسیدن قوای سعادت خان به نیروی محمدشاه اعزام شده بودند، بازگشته و خبر دادند که سعادت خان نیمه شب خود را از بیراهه به محمدشاه رسانیده است. با این همه قوای دشمن را تعقیب کرده و عده ای از آنان را اسیر کرده و مقدار زیادی هم غنیمت آورده اند.

نادر چون از این معنی واقف شد، پیشرفت خود را در حدود اردوگاه نیروی هند متوقف ساخت و دستور داد که سپاهیانش به او ملحق شوند. سعادت خان از روی غرور به فرماندهی هزار تن سوار و عده ای از قوای پیاده خویش به عزم سرکوبی قوای ایران از اردوگاه محمدشاه خارج شد و بی درنگ با عده ای از جلوداران ایرانی که از سمت مخالف جلو می آمدند، مواجه شد. جلوداران ایرانی چنین وانمود کردند که مرعوب شده اند و برای آنکه دشمن را حتی المقدور از خطوط خود دور کنند، فرار اختیار کردند. اتفاقا این حیله مواجه با موفقیت کامل شد زیرا سعادت خان شروع به تعقیب آنان کرد و قاصدانی نزد محمدشاه فرستاد که هرچه زودتر نیروی کمکی برای او اعزام دارند تا پیروزی خود را تکمیل و سپاهیان دشمن را به کلی منکوب سازد.

یکی از مورخانی که در آن هنگام در کرنال بود می گوید سپاهیان هند چنین می پنداشتند که نبرد با نادر نظیر رزم هایی خواهد بود که روزها بین قوای دولتی و شورشیان در بازار و خیابان های دهلی روی می دهد لکن به زودی از اشتباه به در آمدند زیرا نادر که به قول میرزا مهدی مورخ از مدت ها پیش در انتظار چنین روزی بود به فرماندهی هزار تن سوار افشار مانند داس مرگ از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت می کرد و دسته دسته قوای دشمن را به خاک هلاکت می افکند. به محض اطلاع از پیشروی دشمن، نادر 3000 تن از سپاهیانش را مامور غافلگیر کردن دشمن کرد و دو دسته دیگر را نیز که هر دسته مشتمل بر 500 تن بود، مامور حمله مستقیم کرد. (جوناس) هنوی حکایت می کند که نادر به منظور مرعوب ساختن پیلان دشمن به جمازه بانان(شترسواران) خود کوزه هایی مملو از نفت و مواد سوختی دیگر داده بود که در بحبوحه جنگ آنها را آتش زنند و در میان قوای دشمن پرتاب کنند تا پیلان سراسیمه شده و پابه فرار نهند.

ساعت یک بعد از ظهر که نبرد آغاز شد، سعادت خان و قوای خسته اش که جناح راست نیروی هند را تشکیل می دادند به زودی با سپاهیان ایران درگیر شدند و اندکی بعد لشکرخان دوران نیز که قلب قوای دشمن را تشکیل می داد با قلب قوای ایران که تحت فرماندهی نصرالله میرزا قرار داشت، نبرد را آغاز کرد. یکی از نیروهای ایران نیز تحت فرماندهی علی خان کیانی در پناه استحکامات نیرومندی قرار گرفته و مامور آتش کردن بود. بین لشکر خان دوران و لشکر سعادت خان شکاف بزرگی وجود داشت و همچنین بین لشکر خان دوران و جناح چپ نیروی هند مسافت زیاد بود و به همین جهت هیچ یک از لشکرهای هندی از وضع لشکرهای دیگر اطلاع نداشت و همکاری موثر میان آنان میسر نبود. قوای سعادت خان با آنکه بیش از همه در پایداری سرسختی نشان دادند از همه زودتر از پای درآمدند و خود سعادت خان هم با چند تن از سپاهیان خویش آنقدر دلیرانه به جنگ ادامه داد تا اینکه فیلش مورد حمله قرار گرفت و به صفوف قوای ایران فرار کرد و وی را مجبور به تسلیم کرد.

در مرکز جبهه نیز قوای هند تحت فرماندهی خان دوران اگرچه با رشادت جنگیدند لکن مانند قوای سعادت خان بر اثر حمله سریع و آتش مرگبار زنبورک های نادر دچار سستی شدند. شمشیر بازان هندی هم که زیاد به خود مغرور بودند در مقابل اصول جدید و پیکارهای نادری کاری نمی توانستند از پیش ببرند. اقبال هنگامی کاملا از لشکریان هند روی برتافت که خان دوران پس از زخمی شدن مورد اصابت گلوله قرار گرفت و بیهوش در هودج فیل خود افتاد و برادرش و عده کثیری دیگر از امرای هند دستگیر شدند. لکن یکی از سربازان خان دوران با ابراز رشادت فراوان توانست وی را به اردوگاه هندیان بازگرداند. قوای هند چون فرماندهان خود را از دست دادند پا به فرار نهادند و هزاران کشته و غنایم معتنابهی به جای گذاشتند.

منبع: لارنس لاکهارت، نادرشاه، ترجمه مشفق همدانی، چاپخانه شرق، 1331.