درگذشت سید اصلاح طلب

سیدجمال الدین اسدآبادی، اندیشمند و از چهره های شاخص روشنفکری 18 اسفندماه 1275 در 60 سالگی در عمارت سلطنتی استانبول درگذشت. تابوت او به گورستان مشایخ محله انتقال داده شد.

بنا به درخواست دولت افغانستان مبنی بر انتقال کالبد او، این درخواست از سوی دولت عثمانی مورد قبول واقع شد و در سال 1284 پیکر سیدجمال الدین از استانبول به کابل منتقل و در دانشگاه کابل دفن شد که با دفن تابوت او در این محل، نام «دارالفنون» را بر آنجا گذاشتند و در زمان سلطنت «محمد ظاهرشاه» در سال 1311، سازه بلندی از سنگ آبنوس سیاه بر بالای آن نصب شد. اسدآبادی گفته است: «من صدراعظم نمی خواهم بشوم، من وزیر نمی خواهم بشوم، من ارکان دولت نمی خواهم بشوم، من وظیفه نمی خواهم، من عیال ندارم، من ملک ندارم و نمی خواهم که داشته باشم... من همیشه به یک حالت بوده و خواهم بود، جز نصیحت و اصلاح مقصد دیگری ندارم...» (خسروشاهی، سیدهادی، نامه ها واسناد سیاسی سیدجمال الدین اسدآبادی، ص71- 70)

طبق ارقام بودجه کل ایران برای سال 1320 که 17 اسفند 1319 از تصویب مجلس گذشته بود، کل هزینه های دولت در آن سال تنها 4 میلیارد و 323 میلیون ریال بود. در آن سال جمعیت ایران نزدیک به 19 میلیون بود. ارقام بودجه سال 1338 (18 سال بعد از آن) نشان می دهد که کل هزینه های دولت 14 برابر شده و به 6 میلیارد و 400 میلیون تومان رسیده بود.

لایحه روزولت برای خروج از بحران بزرگ اقتصادی

نهم مارس 1933 کنگره آمریکا لایحه روزولت رئیس جمهور وقت را تصویب و به او اجازه داد که ضوابط بانکی و امورمالی ایالات متحده را اصلاح کند. این لایحه در اوج بحران مالی و رکود بزرگ اقتصادی آمریکا تصویب شد. روزولت با استفاده از این اختیارات به اتباع و بنگاه های ایالات متحده اعلام کرد که طلای موجود خودرا به هر اندازه جز زیورآلات متداول به خزانه داری تحویل دهند و برابر بهای آنها، پول یا حواله دولتی بگیرند تا «دلار» استحکام یابد. اقدام دیگر روزولت با استفاده از این اختیارات، تعطیل کردن بانک های مساله دار و ضعیف بود و اقدام سوم کاهش 10 درصدی ارزش اوراق بهادار بود که در دست مردم و موسسات مالی در داخل و خارج این کشور قرار داشت.

این اختیارات که در چارچوب طرح معروف به «نیودیل» درخواست و اجرا شده بود به تدریج اقتصاد آمریکا را از بحران خارج کرد. در کتاب «چگونه بر بحران پیروز شدم»، علاوه بر مقدمه ای که وضعیت آن سال ها را تشریح می کند، متن تعدادی از خطابه های معروف روزولت درج شده است. مراسم سوگند روزولت در روز چهارم مارس سال 1933 در شرایطی برگزار شد که بسیاری از بانک ها بسته ، و حداقل 13 میلیون نفر بیکار شده بودند.در این مراسم روزولت می گوید: «... کسانی که قانون بازار را در دست خود دارند، شکست خوردند و کاری نکردند جز وام دادن بیشتر و بیشتر... روش های قدیمی دیگر جواب نمی دهد. نخستین قدمی که ما باید برداریم، به کار واداشتن مردم است. همه باید بتوانند دوباره کار کنند. چنین چیزی غیرممکن نیست. در درجه اول دولت استخدام خواهد کرد و به کمک نیروی جدید، پروژه های اضطراری را به اجرا خواهد رساند»در مجموعه برنامه های گسترده روزولت، بانک ها، بازار بورس و مبادلات این بازار تحت نظر جدی و سختگیرانه دولت قرار گرفت. حساب سوداگری های بانکی از حساب های پس انداز مردم جدا شد. دولت با راه اندازی برنامه های بزرگ عمرانی، تعداد زیادی کار تولید کرد. سازمان تامین اجتماعی، برای اولین بار برای نیازمندترین قشر جامعه تاسیس شد. همچنین در بخش کشاورزی اصلاحات گسترده و موثری صورت گرفت.