یرواند آبراهامیان در توصیف جامعه ایران آن را متنوع می خواند. او 3 تنوع را تاثیرگذار می داند: 1- شکاف مذهبی؛ 2- شکاف بین سبک های زندگی مختلف(ایلات و عشایر و یکجانشینان شهری و روستایی و...)؛ 3- شکاف ناشی از تفاوت زبانی. برای بررسی این جامعه با این تنوع دو پارادایم اصلی را می توان در نظر گرفت: نخست پارادایمی که مفهوم دولت و قدرت تامه آن را دنبال می کند و بر استبداد شرقی و جامعه آب سالار تاکید می کند و مهم ترین چهره آن نیست ویتفوگل است؛ دوم پارادایمی که اجتماعات پراکنده را مطرح می کند. دو چهره مهم این رویکرد یکی احمد اشرف و دیگری یرواند آبراهامیان است. البته نگاه اشرف فراتر از این پارادایم است.