آرشیو چهار‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸، شماره ۴۶۰۸
تاریخ و اقتصاد
۲۲

رویداد

تاراج ذخایر کتابخانه شیخ صفی الدین اردبیلی

در جریان جنگ های دوم ایران و روس، زمانی که نیروهای روس وارد شهر تبریز شدند، پروفسور سنکوسکی، خاورشناس روسی شرحی به رئیس ستاد ارتش روسیه نوشت و از او درخواست کرد که در این پیشروی جنگی از ذخایر ادبی ذی قیمت موجود در کتابخانه های بعضی از شهرهای آذربایجان غافل نمانند و در این رابطه پیشنهاد کرد که از وجود گریبایدوف که خود اهل فضل و قلم بود در این مورد استفاده به عمل آورند.

رئیس ستاد ارتش روسیه عین پیشنهاد مستشرق مزبور را برای پاسکویچ ارسال کرد. پاسکویچ با گریبایدوف به مشورت نشست و پس از تحقیقات لازم به این نتیجه رسیدند که تنها در تبریز و اردبیل می توان به مخازن آثار ادبی و علمی دست یافت. کتابخانه آستانه شیخ صفی در اردبیل که در زمان صفویه یکی از مهم ترین کتابخانه های آن عصر محسوب می شد، هنوز هم پس از تحمل خسارات و خرابی های زیاد حاوی کتب نادر و نفیس بود. گریبایدوف که خود ادیب بود و از ارزش آن نسخ خطی آگاه بود، برای دست یافتن به آن گنجینه و انتقال آن به روسیه آرام و قرار نداشت. از این رو، به رغم اینکه شهر اردبیل در خارج از مسیر حرکت قشون روس بود و تصرف آن مستلزم خسارات و هزینه زیادی بود، عده ای قشون به سوی اردبیل گسیل شدند که هدف آنها تنها به چنگ آوردن کتابخانه شیخ صفی بود.

قشون مزبور در تحت فرماندهی ژنرال سو چلن در تاریخ 25 ژانویه 1828 پس از محاصره شهر اردبیل و تصرف آنجا علمای شهر را احضار و ماموریت خود را به آنان ابلاغ کرد. علما و بزرگان مزبور ابتدا زبان به اعتراض گشودند ولی سرانجام مجبور به تسلیم کتابخانه به سردار روسی شدند. ژنرال مزبور نیز آن کتب را در همان سال با کاروانی نظامی به طرف تفلیس روانه ساخت و از آنجا به پایتخت روسیه (پطرزبورگ) انتقال داده شد و به فرمان امپراتور روسیه به عنوان غنائم جنگی به کتابخانه عمومی پطرزبورگ تحویل گردید و اکنون همراه با کتب دیگری که از لهستان و عثمانی و... منتقل شده بودند و کتب نفیسی که خسرو میرزا از جانب فتحعلی شاه به عنوان خون بهای گریبایدوف با خود برده بود در کتابخانه شچدرین پطرزبورگ نگهداری می شود. شرح مفصل این ماجرا در کتاب گریبایدوف در گرجستان و ایران تالیف غنی قلی یوف چاپ 1930 باکو نقل شده است.

میرهدایت حصاری، سرنوشت ملال انگیز کتابخانه تاریخی اردبیل، کیهان فرهنگی، دی ماه 1365
بزرگ ترین اثر تاریخی چین

کتاب «شی جی» (یادداشت های تاریخی) بزرگ ترین اثر تاریخی و بیوگرافی در تاریخ چین بوده و در تاریخ و ادبیات این کشور بعد از خود تاثیرات عمیقی برجای گذاشته است. این کتاب در قرن اول قبل از میلاد در سلسله «هان غربی» نگاشته شده. در این اثر امور سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی حدود 3 هزار ساله از چین باستان تا دوران «هان غربی» تشریح شده است.

این کتاب اولین اثر تاریخی بیوگرافیک در چین است که قهرمانان آن شخصیت های دوره های مختلف هستند.قبل از تشریح نقش مهم «شی جی» در تاریخ شناسی و ادبیات چین باید نویسنده آن به نام «سی ما چیان» معرفی شود. «سی ما چیان» تاریخ شناس و ادیب در دوران سلسله «هان غربی» می زیسته است. وی در یک خانواده ادیب متولد شده و پدر وی یک مقام دولتی در زمینه تاریخ بوده است. «سی» در کودکی نسبت به مسائل مختلف تفکر می کرد و درخصوص شخصیت ها و رویدادهای تاریخی دیدگاه های خاصی داشت. هنگامی که جوان بود برای آشنایی با آداب و رسوم اجتماعی، وضعیت اقتصادی و محصولات مناطق مختلف به بسیار مکان های دیدنی و مختلف کشورش مسافرت کرد و مدارک زیادی در ارتباط با شخصیت ها و رویدادهای تاریخی جمع آوری کرد. چندی بعد، وی جایگزین پدرش در مقام دولتی شد و مسوولیت تالیف مدارک تاریخی دولت را برعهده گرفت. در آن زمان، مدارک تاریخی مربوط به زمان های قبل، دیدگاه های تاریخی مختلفی را در بر می گرفت که بسیار تنگ نظرانه تهیه شده بودند. «سی» ضمن تنظیم مدارک باستانی برای تالیف یک کتاب جامع تاریخی آماده شد.

اما وی به علت یک رویداد سیاسی توسط دولت مجازات شد تا از نظر بدنی و روحی بسیار آسیب ببیند. با وجود انتصاب مجدد وی در دولت روح و روان وی کاملا تغییر کرده و تنها هدف او از زندگی خود تالیف کتاب یاد شده بود. وی طی 13 سال کتاب «شی جی» را با 103 مقاله و بیش از 500 هزار کلمه به رشته تحریر در آورد.این کتاب به پنج بخش «بن جی»، «بیائو»، «شو»، «شی جیا» و «لیه جوان» تقسیم می شود و محورهای عمده آن شخصیت های سیاسی مانند پادشاهان تاریخی است. در این پنج بخش رویدادهای متنوعی تشریح شده است. «بن جی» دوران رونق و زوال پادشاهان سلسله های تاریخی و رویدادهای بزرگ تاریخی را ثبت کرده، «بیائو» با جدول های آن، رویدادهای بزرگ تاریخی در دوران مختلف تاریخ را نشان داده، «شو» تاریخچه علم نجوم، تقویم، آبیاری، اقتصاد، فرهنگ و... را ثبت کرده، «شی جیا» فعالیت ها و رویدادهای دوک ها و اشراف سلسله های تاریخی را یادداشت کرده و «لیه جوان» زندگینامه شخصیت های معتبر قشرهای مختلف سلسله های تاریخی و تاریخ برخی اقلیت های ملی را ثبت کرده است.

منبع: تاریخ ما