آرشیو سه‌شنبه ۱۱ تیر ۱۳۹۸، شماره ۴۴۰۳
صفحه اول
۱
سرمقاله

اوپک و اقتدار از دست رفته

محمدعلی خطیبی

اوپک در ماه ها و روزهای اخیر آبستن حوادث گوناگونی بوده است. آخرین اتفاق موضع گیری دو کشور روسیه و عربستان در خصوص تمدید توافق کاهش تولید در اوزاکا ژاپن به جای وین اتریش بود؛ اتفاقی که موجی از انتقادها را روانه دو کشور عربستان و روسیه کرد و بسیاری از جمله وزیر نفت کشورمان معتقد هستند با این اتفاق اوپک تضعیف شده است.

در خصوص سازمان اوپک باید چند نکته را مدنظر قرار داد؛ اول اینکه قوام هر سازمانی بستگی به یک سری فاکتورها دارد که اگر در شناسایی و تقویت آنها کوتاهی شود، سازمان با دست خودش باعث تضعیف خودش می شود. سیاسی شدن و عدم توجه به ابعاد اقتصادی اوپک، یک فاکتور تاثیرگذار در کاهش قدرت اوپک است. در چند سال اخیر اوپک به شدت سیاسی شده است. این گزاره را می توان در دوره های مختلف مشاهده کرد که اعضا به جای برآورده کردن اهداف سازمان به دنبال مناسبات سیاسی و تبعیت از دیگر کشورها هستند. نمونه اش در تحریم ایران نمایش داده شد. با شروع تحریم ها کشورهای دیگر عضو از جایگزین شدن نفت ایران سخن گفتند. هر زمان که مسائلی مانند موضع گیری علیه عضو دیگر، پر کردن جای نفت کشورها در بازار نفت و فشار به جای حمایت پررنگ تر شود، می توان دریافت که سازمان به فکر اعضایش نیست و مسائل سیاسی در اولویت بالاتری نسبت به سایر مسائل قرار دارد. برای سازمان اقتصادی مانند اوپک سم است که وارد مناسبات سیاسی شود و باید ساختار اقتصادی خود را حفظ کند و وزرایش بیشتر به دنبال مسائل تکنیکی، فنی و تخصصی خودشان باشند. باید اعضا حامی یکدیگر باشند و در شرایط سخت به کمک هم بیایند. اگر این رویه برقرار شود، سازمان ها تقویت می شوند. نکته دیگری که باید به آن اشاره شود، پدیده جدید و نامانوسی است که در یک سال و نیم گذشته بر اوپک سایه انداخته و آن گرفتن تصمیمات خارج از اوپک است. برای سازمانی مانند اوپک به هیچ وجه خوشایند نیست که تصمیمات در خارج از نشست های آن برگزار شود. حتی شاهد جابه جایی زمان نشست هستیم. در سال های گذشته همگان منتظر تصمیم اوپک بودند و مسوولان عالی رتبه کشورها نشست این سازمان را دنبال می کردند اما اخیرا تصمیمات از قبل گرفته می شود و نشست اوپک جنبه تصمیم گیری نهایی خود را از دست داده است. در شرایط فعلی به نظر می رسد، اوپک بیشتر فرمانبردار است و باید از تصمیماتی که در خارج از آن گرفته می شود، تبعیت کند. اوپک همیشه سعی کرده مستقل و تصمیماتش بر اساس منافع اعضا باشد. به بیان دیگر به نظر می رسد اوپک بیش از اندازه سیاسی شده و اعضا به جای حمایت از یکدیگر، منافع خود را در نظر می گیرند و بعضا علیه یکدیگر نیز موضع گیری می کنند که می تواند خطرناک باشد. هیچ کشوری به تنهایی نمی تواند حیثیت از دست رفته اوپک را برگرداند مگر اینکه همه اعضا اراده کنند تا اقتدار بازگردد. باید یک اکثریت قوی در این سازمان ایجاد شود که نیاز به دیپلماسی خاص خودش دارد.