ارزیابی اثر تنش گرمای پایان فصل و سطوح نیتروژن بر عملکرد و روند رشد دانه ی ژنوتیپ های گندم در شرایط محیطی خوزستان

به منظور بررسی اثر تنش گرمای پایان فصل و سطوح نیتروژن بر عملکرد و روند رشد دانه ی ژنوتیپ های گندم (. L aestivum Triticum)، این پژوهش در سال زراعی 86- 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اهواز انجام شد. این تحقیق در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت کرت یکبار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل کاشت ژنوتیپ ها در تاریخ کاشت توصیه شده یعنی اول آذر ماه بود و در آزمایش دیگر به منظور همزمانی مراحل فنولوژیکی رشد بعد از گرده افشانی با تنش گرمای آخر فصل، تاریخ کاشت ژنوتیپ ها در اوائل بهمن انجام شد. در هر آزمایش، سه سطح کود نیتروژن 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان عامل اصلی و شش رقم گندم (چمران، وریناک، استار، کرخه، 5-84-D و 8-83-D) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد، عملکرد دانه در تیمارهای 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن نسبت به تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در شرایط مطلوب به ترتیب 41 و 21 و در شرایط تنش گرما به ترتیب 44 و 26 درصد کاهش یافت. میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه ژنوتیپ های گندم در شرایط تنش گرما نسبت به شرایط مطلوب به ترتیب 33 و 43 درصد کاهش داشت. بیشترین و کمترین شیب تغییرات عملکرد دانه در شرایط تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط مطلوب به ترتیب به ژنوتیپ های دیررس استار (39 درصد) و زودرس وریناک (27 درصد) اختصاص داشت. میانگین مدت موثر پر شدن دانه ژنوتیپ های مورد مطالعه در شرایط مطلوب و تنش گرما به ترتیب 26 و 16 روز ارزیابی شد. کاهش عملکرد دانه در سطوح پایین نیتروژن در اثر کاهش تعداد دانه در واحد سطح و در شرایط تنش گرمای پایان فصل در اثر کاهش وزن دانه بود. وزن دانه در شرایط تنش گرمای پایان فصل، در اثر کاهش هر دو مولفه سرعت (12 درصد) و مدت موثر پر شدن دانه (30 درصد) کاهش یافت.