آهنگ لغزش راست بر گسل دهشیر در بازه زمانی پلیستوسن پایانی- هولوسن، فلات ایران مرکزی

برآورد توان لرزه ای گسل دهشیر با درازای حدود 550 کیلومتر (با لحاظ پایانه های شمالی و جنوبی) در شرایطی که جمعیت ساکن با فاصله چند ده کیلومتری گسل به بیش از 5/3 میلیون نفر می رسد، از اهمیت خاصی برخوردار است. به دلیل نبود داده های زمین لرزه دستگاهی و تاریخی بزرگ بر روی گسل های جنبای اصلی در گستره ایران مرکزی، دست یابی به توان لرزه ای این گسل ها بر اساس بررسی کاتالوگ زمین لرزه ای نا ممکن می نماید. تا به امروز زمین لرزه دستگاهی با بزرگای بیش از 7/4mb در پیرامون گسل دهشیر ثبت نشده است. از سوی دیگر، بررسی داده های تاریخی نشانی از زمین لرزه تاریخی بزرگی در نزدیکی گسل دهشیر به دست نمی دهد. نبود نشانه های ویرانی در قلعه تاریخی مروست با قدمت دوره اسلامی (در حدود 1250-700 میلادی) که در فاصله کمتر از 10 کیلومتری گسل دهشیر جای دارد نیز گواهی در تایید نبود جنبش لرزه ای بزرگ تا 1300-750 سال گذشته است. با این وجود، گواه های ریخت زمین ساختی بسیاری از جمله جابه جایی سامانه ای (systematic) آبراهه های کوچک و بزرگ، رودخانه ها و بادبزن های آبرفتی، همگی گویای جنبایی گسل دهشیر در بازه زمانی کواترنری پایانی است. گواه های ریخت زمین ساختی ارائه شده در گستره جغرافیایی مروست و هرابرجان نشان از حرکت اصلی گسل دهشیر در بازه زمانی پلیستوسن پایانی- هولوسن به صورت راستالغز راست بر، به همراه مولفه فرعی شیب لغز دارد. به منظور دست یابی به آهنگ لغزش سالانه افقی و شاقولی بر روی گسل دهشیر، ریک (rake) حرکتی گسل در بازه زمانی مورد اشاره در ساختگاه (site) شمال مروست در حدود 10 درجه و برای کرانه سمت راست رودخانه مروست با جابه جایی افقی و شاقولی به ترتیب برابر با 13 و 5/1 متر، نزدیک به 7 درجه لحاظ شده است. با توجه به جابه جایی های تجمعی اندازه گیری شده در درازای پاره گسل (fault segment) مروست و در نظر گرفتن نتایج سن سنجی به روش لومینسانس نوری، آهنگ لغزش سالانه مولفه افقی گسل در بازه زمانی مورد بررسی برابر با 1- mmyr3/0±1 و برای مولفه شاقولی در حدود 1- mmyr1/0 قابل برآورد است. با توجه به شماره آهنگ لغزش حاصل و در نظر گرفتن مقدار کمینه جابه جایی راست بر یافت شده در این پژوهش (به میزان 2 متر در باختر دهستان هرابرجان) و در درازای پاره گسل مروست از سامانه گسل دهشیر می توان رخداد آخرین زمین لرزه بزرگ دیرینه را با بزرگای Mw~ 7 به حدود 2000 سال گذشته نسبت داد.