مروری بر متون علم سنجی در ایران

از شاخصهای رشد و توسعه هر کشور، توان و ظرفیت علمی بالفعل آن است. به منظور تدوین برنامه ها و طرحهای هدفمند و اصولی در جهت ارتقای سطح علمی کشور، سنجش و اندازه گیری انتشارات علمی، امری کاملا ضروری است. در این راستا، یکی از رایج ترین روش ها برای بررسی وضعیت تولیدات علمی، بهره گیری از روش علم سنجی است. این روش یکی از مهم ترین روش های کمی در حوزه های پژوهشی علوم کتابداری و اطلاع رسانی است که در سه دهه اخیر رشد فزاینده ای داشته است. طی سالهای اخیر در ایران منابع بسیاری در این حوزه چاپ و منتشر شده و پژوهشهای بسیاری با بهره گیری از این شیوه به انجام رسیده است. از این رو، به منظور ارائه تصویری روشن، علمی و واقعی از وضعیت علم سنجی در ایران، مقاله حاضر به بررسی و تحلیل عمده آثار فارسی منتشر شده در این حوزه پرداخته است. بررسی ها نشان می دهد آغاز انتشار منابعی در این حوزه، به اوایل دهه 1370 و به انتشار مقاله ای ترجمه شده بازمی گردد، اما بیشترین منابع این حوزه تالیفی است. در مجموع، با گذشت 17 سال از آغاز بحث علم سنجی در ایران، توجه روزافزونی به این مبحث مشاهده می شود. حجم بالای منابع انتشار یافته و اقدامهای انجام شده، محکم ترین گواه بر این ادعاست. عمده منابع انتشار یافته، پژوهشی است. سنجش کمی تولیدات علمی، ارجح بر سنجش کیفی است و پایگاه های اطلاعاتی موسسه اطلاعات علمی آمریکا، به شکل گسترده ای در تحقیقات تحلیل شده اند. شاخصهای علم سنجی، همکاری های علمی و ترسیم نقشه علم، از جمله مباحث نوینی است که در سالهای اخیر توجه فزاینده ای به آنها در حوزه علم سنجی مشاهده می شود.