پراکنش اکوجغرافیایی گونه های چند ساله اسپرس در استان خراسان رضوی

ایران از بزرگ ترین مراکز تنوع جنس اسپرس (Onobrychis) در دنیا محسوب می شود. این تحقیق در سال های 1387تا 1390 اجرا و اسپرس های چندساله از مناطق مختلف استان خراسان رضوی جمع آوری و شناسایی شد. رابطه پراکنش جغرافیایی این گونه ها با عوامل اکولوژیکی توسط نرم افزار Arc GISبررسی و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان داد بیشتر گونه های چند ساله اسپرس در مناطق شمالی استان و نواحی کوهستانی در امتداد رشته کوه بینالود، هزار مسجد، کپت داغ، الله اکبر، چهل تن و نظرگاه و اقلیم های نیمه خشک سرد، نیمه خشک فراسرد، خشک بیابانی سرد، خشک بیابانی فراسرد و مدیترانه ای فراسرد انتشار دارند. محدوده ارتفاع پراکنش گونه ها از 780 تا 2800 متری از سطح دریای آزاد بود که نشانگر سازگاری بیشتر این گونه ها به گسترش در مناطق مرتفع است. اسپرس های چندساله در نواحی با دمای پائین سازش دارند و در نواحی از 5/7 تا 5/12 درجه سانتی گراد پراکنده هستند. همچنین، در نواحی با بارندگی کم یعنی 250 تا 400 میلی مترگسترش داشت که نشانگر سازگاری خوب این گیاهان به مناطق خشک و سرد می باشد. این بررسی نشان داد گونه O. chorasanica گسترده ترین پراکنش در استان را دارا می باشد که نشان از سازگاری بالای این گونه دارد. و درصورتی که هدف از به نژادی اسپرس تولید پایدار در سطح استان باشد، تلاقی ارقام زراعی فعلی با گونه O. chorasanica توصیه می شود. همچنین، برخی از گونه ها در شرایط زیستگاهی خاص و محدودی وجود دارند که در اثر فرسایش این مناطق، احتمال انقراض آن ها می رود. با توجه به سازگاری ویژه این گونه ها به شرایط زیستگاهی خاص، تلاقی ارقام زراعی فعلی منطقه با این گونه ها توصیه می شود.