مقایسه قلمرو بیابان های ایران از جنبه ژئومورفوکلیماتولوژی

تعیین قلمرو بیابان ها نیازمند دستیابی به اطلاعاتی از پارامترهای محیط طبیعی است که اثر متقابل آنها به صورت مشترک در پیدایش ویژگی های بیابان دخالت دارند در این مقاله مناطق بیابانی ایران از دیدگاه ژئومورفولوژی و اقلیم شناسی مورد مطالعه و تفکیک قرار گرفته است. بدین منظور پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مربوط به معیارهای سنجش مناطق بیابانی، شاخص های مربوط به هر عامل در مناطق مورد مطالعه تعیین گردید. به طوریکه در عامل اقلیم؛ میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بی نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، دامنه مطلق و میانگین دماهای ماهانه و سالانه، میزان تبخیر و برای عامل ژئومورفولوژی رخساره های خاص بیابانی مانند دشت سرها، ماسه زارها و تپه های ماسه بادی، بدلندها، گنبد های نمکی، دشت های ریگی، دق ها و جلگه های رسی، بسترهای طغیانی مسیر شبکه آب ها، کویرها و مانداب های شور و امثال آن شناسایی و به صورت رقومی تفکیک گردید. با بررسی کارگاهی و کنترل میدانی نقشه های تهیه شده در طول مدت پژوهش و اطمینان از صحت کارهای انجام شده و همچنین تعیین سیستم مختصات1 کشوری و زمین مرجعی2 و انتخاب نقاط کنترل و راهنما، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشه سراسری بیابان های اقلیم شناسی و ژئومورفولوژی ایران تهیه شد. سپس با تلفیق دو نقشه مذکور میزان اشتراک و انفکاک آنها مشخص گردید. نتایج حاصل نشان داد مساحت مناطق بیابانی ایران از جنبه اقلیم شناسی معادل 700991 کیلومتر مربع و از دیدگاه ژئومورفولوژی287316 کیلومتر مربع می باشد. همچنین تلفیق دو لایه اقلیم و ژئومورفولوژی نشان داد که میزان اشتراک دو لایه مذکور در تعیین مناطق بیابانی 7/24 درصد است.